Nhật Bản và Thổ Nhĩ Kỳ liên minh chống Mỹ. Ngược lại, Ba Lan lại trở thành đồng minh thân cận nhất của Mỹ. Mexico giành được trung tâm thế giới, chiến tranh thế giới thứ ba diễn ra trong không gian. Nghe có vẻ lạ ư? Tất cả đều có thể xảy ra...

LTS: Dù đã xuất bản khá lâu, "100 next years" của Friedman đưa ra những dự báo mạnh bạo nhưng có cơ sở rõ ràng vẫn được nhiều bạn đọc đánh giá cao. Trong khi chờ đợi đến khi cuốn sách chính thức được xuất bản bằng Tiếng Việt tại Việt Nam, Tuần Việt Nam xin điểm qua cuốn sách và giới thiệu nhiều góc nhìn qua một số bài viết và trích dịch những đoạn phân tích của Friedman.

Vào năm 1492, Columbus đã dẫn đoàn thuyền đi về phía Tây. Năm 1991, Liên Xô tan rã. Cả hai sự kiện này đã tạo nên một thời đại của châu Âu. Người Maya đã từng sống mà không quan tâm đến người Mông Cổ - những người không biết đến Zulus. Kể từ thế kỷ 15, những cường quốc châu Âu đã mở rộng quyền lực ra khắp thế giới, tạo nên một hệ thống địa chính trị toàn cầu thực sự đầu tiên trong lịch sử loài người, tính đến thời điểm mà số phận của những thổ dân Úc bị đặt dưới những chính sách của người Anh ở Ireland và giá bánh mỳ của Pháp phụ thuộc vào thời tiết ở Minnesota.

Châu Âu đồng thời tiến hành một cuộc nội chiến kéo dài 500 năm với sự gia tăng của nạn bạo lực trong quần chúng, cho đến thế kỉ 20, khi chính Âu châu tự chia tách và đánh mất quyền kiểm soát thế giới. Sau khi Liên Xô sụp đổ, không còn quốc gia nào có thể xem là một cường quốc toàn cầu bậc nhất nữa. 

Vị trí địa lý cùng với khả năng tận dụng nó đã tạo nên những lợi thế kể trên. Nhờ vị trí địa lý, nước Mỹ không bị đe dọa bởi những cuộc tấn công cả ở đất liền và trên biển. Tuy dễ bị tấn công khủng bố, nhưng nó nằm ngoài tầm hạt nhân, không phải chịu bất cứ đe dọa nào như Anh và Pháp hồi năm 1940 - 41, hay như Đức và Nhật Bản năm 1944 - 45. Một phần lợi thế của nó là nhờ đứng trung lập với những nước tham chiến khiến Mỹ thực sự được hưởng lợi từ Thế chiến thứ 2. Nhờ vậy, Mỹ nổi lên với nền tảng hiện đại hóa công nghiệp triệt để.Còn một sự kiện chưa từng có khác diễn ra khoảng một thập kỷ trước đó. Trong suốt 500 năm, quốc gia nào kiểm soát được Bắc Đại Tây Dương cũng đồng nghĩa với việc kiểm soát cửa ngõ ra thế giới của châu Âu, cùng với nó là kiểm soát thương mại toàn cầu. Đến năm 1980, địa thương mại chuyển hướng khiến Đại Tây Dương và Thái Bình Dương trở nên quan trọng không kém. Mọi cường quốc thông trực tiếp với hai đại dương này đều có được những lợi thế đặc biệt. Bắc Mỹ trở thành trục của hệ thống toàn cầu, và bất kì cường quốc nào thống trị Bắc Mỹ cũng trở thành trung tâm hấp dẫn. Tất nhiên, cường quốc đó chính là Mỹ.

Lịch sử đã chứng minh có những điều người ta từng nghĩ là không thể thì hoàn toàn có thể xảy ra. Và nếu chú ý quan sát, có thể thấy tất cả những "điều không tưởng" kia đều có  những nguồn gốc lịch sử và địa chính trị rõ ràng như đã phân tích. Đây chính là cơ sở của Friedman khi viết cuốn sách dự đoán về những sự kiện đầy bất ngờ sẽ xảy ra trong thế kỷ 21.

Friedman đưa ra các chỉ số nói lên khả năng tiếp tục thống trị của Mỹ - chủ yếu bởi nước Mỹ có vị trí trung tâm được bao quanh bởi hai đại dương lớn và Hải Quân Mỹ có sự kiểm soát tối cao trên khắp các vùng biển thế giới. Chiến tranh vào cuối thế kỷ 21 sẽ là để tranh giành quyền kiểm soát không gian, nhưng Mỹ vẫn sẽ dẫn đầu, Friedman nhận định.

Xung đột vẫn tiếp tục nhưng không trên quy mô như hai cuộc thế chiến trước đây. Theo Friedman, nước Mỹ không thực sự quan tâm đến việc liệu nó có thắng khi tham chiến không. Mỹ chỉ quan tâm đến việc đảm bảo các quốc gia liên minh sẽ không thách thức nước này. Và Mỹ vẫn đang kiểm soát rất tốt tình hình.

Theo Friedman, chiến tranh giữa Mỹ và thế giới Hồi giáo sẽ gần như chấm dứt, không phải nhờ vị tổng thống mới Barack Obama, mà bởi al-Qaida sắp tan vỡ. Chiến tranh lạnh giữa Mỹ và Nga sẽ xảy ra vào những năm 2020 nhưng khác với quy mô chiến tranh lạnh của thế kỉ trước.

Vào những năm 20, Friedman nhận định, Trung Quốc sẽ bị phân cách do các tỉnh nội địa của nó ngày càng nghèo hơn và các tỉnh ven biển sẽ giàu có hơn nhờ thương mại thế giới. Chính phủ cố gắng kiểm soát tình trạng này, tuy nhiên những khu vực ven biển sẽ nhận được sự hỗ trợ của các đối tác thương mại toàn cầu của họ.

Vào những năm 30, Mỹ sẽ đối diện với một cuộc khủng hoảng tài chính khổng lồ, trầm trọng hơn bởi lớp người trẻ đều đã nghỉ hưu và sự thiếu hụt dân số thế giới. Thay vì hạn chế nhập cư, Friedman dự đoán Mỹ sẽ trả tiền cho những người nhập cư. Ông lập luận Mỹ sẽ lại nổi lên mạnh mẽ hơn về tài chính sau khủng hoảng như tất cả những lần khủng hoảng trước đó.

Vào những năm 40, xuất hiện ba cường quốc mới là Nhật Bản, Thổ Nhĩ Kỳ và Ba Lan, cũng giống như sự nổi lên của Đức, Ý, Nhật vào thế kỷ 19. Nhật sẽ nỗ lực kiểm soát Thái Bình Dương. Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là nước mạnh nhất trong cộng đồng Hồi giáo; và Ba Lan sẽ xây dựng lại phần Đông Âu sau khi Liên Bang Nga sụp đổ. Lợi ích của Hoa Kỳ lúc này bị đe dọa bởi Nhật và Thổ Nhĩ Kỳ dẫn đến một cuộc thế chiến vào những năm 50.

Tuy nhiên, Friedaman cũng cho rằng, Thế chiến thứ 3 sẽ không xảy ra như hai cuộc thế chiến trước đây: Nó sẽ bắt đầu bằng những cuộc tấn công vào các trạm không gian của quân đội Mỹ. Mỹ sẽ trả đũa những cuộc tấn công đó bằng vũ khí siêu thanh. Sau khoảng 2 năm chiến tranh, Mỹ và nước đồng minh Ba Lan cuối cùng giành được chiến thắng.

Sau chiến tranh, Mỹ sẽ bước vào một cuộc đột phá lớn về công nghệ, tương tự như những năm 1950 nhằm tìm cách ngăn chặn xảy ra chiến tranh. Kết quả lớn nhất thu được là phát minh ra những công cụ khai thác năng lượng từ không gian. Những tiến bộ trong công nghệ rô bốt và những công nghệ khác cũng sẽ giúp đảm bảo vị trí thống trị của Mỹ.

Friedman xếp Mỹ vào quốc gia "chưa trưởng thành", giống như một trẻ vị thành niên với một cuộc khủng hoảng bản sắc. Ông không có ý chê bai. Mà bởi Mỹ chỉ mới 200 tuổi, trong khi lịch sử của các quốc gia châu Âu và châu Á đã ghi niên đại đến hàng thế kỷ.

Không đưa ra những cái tên cụ thể, Friedman chọn ra một vài nhận định khoa học viễn tưởng và một vài thể loại khác để đưa vào những dự đoán của mình. Ví dụ, vũ khí đá mặt trăng được ông dự báo giống với Robert A. Heinlein trong cuốn "The Moon is a Harsh Mistress". Ông cũng có cùng ý tưởng lấy năng lượng mặt trời từ không gian của Heinlein và Lee Correy.

Friedman kết luận, có thể trật tự địa chính trị sẽ bị hoán đổi một lần nữa, và kỷ nguyên của Mỹ sẽ kết thúc. Sức mạnh Mỹ thậm chí sẽ suy yếu sớm hơn nữa. Tuy nhiên chưa phải trong thế kỷ này.

Nhiều cơ quan chính phủ và các doanh nghiệp quốc tế đăng ký dịch vụ của mạng nghiên cứu dự báo chiến lược Stratfor, chủ yếu bởi những dự đoán chính xác của Friedman. "100 next years" (tạm dịch: 100 năm tới) không kỳ vọng phải hoàn toàn chính xác. Friedman có ghi chú rằng "cái gì càng chi tiết thì càng nhiều khả năng sai."

Friedman không khoe khoang, ông chỉ đưa những kiến thức địa chính trị của mình vào quả cầu pha lê tiên tri mà thôi. Dù sao khi xét lại những dự đoán chính xác trước đây của ông, thì những gì Friedman dự đoán vẫn rất đáng để lắng nghe.

Tổng hợp từ Newstatesman, MySA - Mai Dương