TIN TỨC

fanpage

Thống kê truy cập

  • Online: 60
  • Hôm nay: 1120
  • Tháng: 7859
  • Tổng truy cập: 5141178
Chi tiết bài viết

Chế độ ăn kiểu Nhật giúp trường sinh bất lão

Hành trình tìm liều thuốc "trường sinh bất lão" đã kéo dài nhiều thế kỷ và trên khắp các lục địa - nhưng gần đây, cuộc săn tìm đã dừng chân tại Quần đảo Okinawa, trải dài trên vùng biển Hoa Đông.

Ở đây, những người già không chỉ có tuổi thọ cao hơn bất kỳ ai trên Trái Đất, mà họ còn sống rất nhiều năm với sức khỏe cực kỳ tốt.

Getty Images

Người dân Okinawa vẫn rất tích cực và tự chủ ở tuổi 90, và có vẻ như ít gặp các bệnh liên quan tới tuổi tác

Đáng chú ý là số người sống đến 100 tuổi ở đây. Cứ mỗi 100.000 dân, Okinawa lại có 68 người sống đến trăm tuổi - cao gấp ba lần số người đạt độ tuổi đó với cùng lượng dân cư ở Mỹ.

Thậm chí theo chuẩn của Nhật Bản thì người Okinawa cũng sống cực kỳ lâu, với khả năng sống đến 100 tuổi cao hơn 40% so với người Nhật ở những nơi khác.

Các nhà khoa học trong hàng thập niên đã tìm cách cố gắng giải mã bí mật sống thọ của người Okinawa, từ nguồn gene đến lối sống. Và một trong những yếu tố thú vị nhất gần đây đã khiến nhà khoa học chú ý là tỷ lệ carbohydrate cực kỳ cao so với protein trong chế độ ăn uống của người Okinawa, với cực kỳ nhiều khoai lang là nguồn cung cấp calories chủ yếu cho họ.

"Điều này hoàn toàn trái ngược với chế độ ăn kiêng phổ biến hiện tại cổ vũ lượng protein cao và ít carbohydrate [còn gọi là chế độ ăn low carb]," Samantha Solon-Biet, người nghiên cứu về dinh dưỡng và tuổi tác tại Đại học Sydney cho biết.

Bất chấp sự phổ biến của chế độ ăn kiêng Atkins và Paleo, người ta vẫn tìm được rất ít bằng chứng cho thấy chế độ ăn giàu protein thực sự có lợi ích về lâu dài.

Vậy liệu "Tỷ lệ Okinawa" - với 10 phần carbohydrate và 1 phần protein - có phải là công thức bí mật cho cuộc sống lâu dài và khỏe mạnh không?

Mặc dù vẫn còn quá sớm để đề xuất bất cứ thay đổi nào trong lối sống dựa trên những quan sát này, nhưng bằng chứng gần đây nhất - từ những nghiên cứu kéo dài trên người và thử nghiệm trên động vật - cho thấy giả thiết này xứng đáng được nhìn nhận nghiêm túc.

Theo những kết quả thu được này, chế độ ăn giàu carbohydrate và ít protein kích thích nhiều phản ứng sinh lý học bảo vệ ta khỏi nhiều bệnh liên quan đến tuổi tác - gồm có ung thư, bệnh tim mạch và bệnh Alzheimer.

Và Tỷ lệ Okinawa có thể đạt được độ cân bằng tối ưu trong chế độ ăn uống để đạt được những hiệu quả này.

Hầu hết nghiên cứu này đến từ Nghiên cứu Trăm tuổi Okinawa (Okinawa Centenarian Study - OCS), vốn điều tra sức khỏe của những dân cư cao tuổi kể từ năm 1975.

Nghiên cứu OCS tập trung vào dân cư sống ở khu vực Okinawa, gồm hơn 150 hòn đảo. Tính đến năm 2016, nghiên cứu OCS đã khảo sát 1.000 người sống trăm tuổi trong vùng.

Thay vì phải sống khổ sống sở trong một thời gian dài trước khi chết, những người thọ đến trăm tuổi ở Okinawa có vẻ gặp những hiệu ứng lão hóa thông thường rất muộn; gần 2/3 số người được khảo sát sống độc lập đến tận tuổi 97.

"Tuổi đời khỏe mạnh" đáng kinh ngạc này rõ ràng là có mối liên hệ với các căn bệnh do tuổi tác.

Những người sống trăm tuổi ở Okinawa có vẻ như không bị các triệu chứng điển hình do bệnh tim mạch, không bị các mảng xơ vữa động mạch dẫn đến tình trạng trụy tim. Những cư dân Okinawa cao tuổi nhất có tỷ lệ bị ung thư, tiểu đường và bệnh mất trí thấp hơn rất nhiều so với những dân cư lớn tuổi ở nơi khác.

May mắn vì nguồn gene

Với kết quả này, không nghi ngờ gì nữa, Okinawa có lượng dân số cực kỳ đặc biệt. Nhưng điều gì có thể giải thích tuổi thọ cực dài đó?

Việc may mắn được thừa hưởng nguồn gene tốt có thể là yếu tố quan trọng. Nhờ vào vị trí địa lý của quần đảo mà dân số Okinawa Okinawa đã trải qua phần lớn thời gian trong lịch sử ở tình trạng khá biệt lập, và điều này có thể giúp họ có nguồn gene độc đáo.

Các nghiên cứu sơ bộ cho biết điều này có thể bao gồm cả khả năng giảm sự lây lan của một biến thể gene có tên APOE4, vốn có vẻ như tăng nguy cơ bị bệnh tim mạch và bệnh Alzheimer.

Họ cũng có thể có mang biến thể bảo vệ của gene FOXO3 vốn liên quan đến việc điều chỉnh quy trình trao đổi chất và sự phát triển của tế bào. Các biến thể này này khiến vóc dáng người thấp hơn nhưng đồng thời cũng có vẻ làm giảm nguy cơ bị các bệnh về tuổi tác, trong đó có ung thư.

Thậm chí ngay cả như vậy, nguồn gene tốt có vẻ như vẫn chưa phải là lời giải thích đầy đủ cho tuổi thọ của người Okinawa, và các yếu tố liên quan đến lối sống có thể cũng đóng vai trò quan trọng.

Nghiên cứu OCS nhận thấy người Okinawa có vẻ ít hút thuốc hơn hầu hết người dân nơi khác, và vì làm việc chủ yếu trong ngành nông nghiệp và đánh bắt cá, họ cũng tích cực về hoạt động thể chất.

Cộng đồng gắn bó cũng giúp cư dân duy trì đời sống xã hội tích cực khi về già. Sự liên hệ với xã hội giúp tăng cường sức khỏe và sống thọ vì nó làm giảm phản ứng căng thẳng của cơ thể trước những sự kiện khó khăn. (Sự cô đơn cho thấy có tác hại không kém gì hút 15 điếu thuốc mỗi ngày.)

Getty Images

Cảm giác gắn bó với xã hội có thể hữu ích cho sức khỏe bạn, trong khi sự cô đơn được cho là nguy hại không kém gì hút 15 điếu thuốc mỗi ngày

Tuy nhiên, chính chế độ ăn kiêng của người Okinawa có thể là yếu tố tiềm năng nhất thay đổi quan điểm của ta về việc sống lâu khỏe mạnh.

Không giống như phần lớn Châu Á, thực phẩm chủ yếu của người Okinawa không phải gạo, mà là khoai lang. Loại khoai này lần đầu tiên được người dân đảo biết đến vào đầu Thế kỷ 17 qua giao thương với Hà Lan.

Người Okinawa cũng ăn rất đa dạng các loại rau xanh và vàng - như mướp đắng và nhiều sản phẩm từ đậu nành.

Dù họ cũng ăn thịt heo, cá và các loại thịt khác, nhưng lượng thịt về cơ bản là nhỏ trong tổng khẩu phần ăn, hầu hết họ dùng thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật.

Vì vậy, bữa ăn truyền thống của người Okinawa khá nhiều các loại vitamin và khoáng chất thiết yếu, trong đó có các chất chống oxy hóa, nhưng cũng có hàm lượng calories thấp.

Đặc biệt trong quá khứ, trước khi thức ăn nhanh có mặt trên quần đảo, trung bình người Okinawa ăn lượng calories ít hơn 11% so với khẩu phần thông thường được đề xuất cho người lớn khỏe mạnh.

Vì lý do này, một số nhà khoa học tin rằng người Okinawa cho thấy có bằng chứng về tính chất tăng cường tuổi thọ trong chế độ ăn "kiêng calories".

Từ thập niên 1930, một số bác sĩ và khoa học gia tranh luận rằng việc liên tục giới hạn lượng năng lượng mà bạn tiêu thụ có thể có rất nhiều lợi ích ngoài việc giảm cân - bao gồm cả việc làm chậm lại quá trình lão hóa.

Trong một trong những thử nghiệm thuyết phục nhất, một nhóm khỉ mắc-ca (khỉ rhecus macaques) ăn ít hơn 30% calories so với khỉ thông thường, và chúng có tỷ lệ chết vì các bệnh do lão hóa giảm đến 63% trong chu kỳ 20 năm. Chúng cũng có vẻ ngoài trẻ hơn - có ít nếp nhăn và lông vẫn bóng mượt trẻ trung thay vì ngả dần sang màu xám.

Vì những khó khăn trong thực tế nênnhững thử nghiệm lâm sàng dài hạn tiến hành trên người vẫn chưa thể hoàn thành để có thể kiểm chứng hiệu ứng kéo dài tuổi thọ, nhưng một thí nghiệm kéo dài hai năm gần đây, do Học viện Quốc gia về Tuổi già của Hoa Kỳ tài trợ, đã gợi ý cực kỳ rõ: những người ăn chế độ kiêng calories cho thấy sức khỏe tim mạch tốt hơn - huyết áp thấp hơn và ít cholesterol hơn.

Người ta vẫn chưa rõ vì sao chế độ ăn kiêng calories lại có ích lợi như vậy, nhưng có thể có rất nhiều cơ chế tiềm năng bên trong.

Có một khả năng có thể xảy ra là chế độ ăn kiêng calories biến đổi tín hiệu năng lượng của tế bào, vì vậy cơ thể dành nhiều tài nguyên để dự trữ và duy trì hơn - như sửa chữa DNA - thay vì phát triển và sinh sản, trong khi đó giới hạn "áp lực ôxi hóa" do các thứ phẩm độc hại từ quá trình trao đổi chất vốn có thể gây nguy hại đến tế bào.

Những lợi ích của Chế độ ăn Okinawa có lẽ không chỉ dừng lại ở việc hạn chế calories.

Solon-Biet đã tiến hành một loạt nghiên cứu nhằm xem xét ảnh hưởng của cấu trúc bữa ăn (thay vì thuần túy chỉ là số lượng) với sự lão hóa ở động vật, và nhóm nghiên cứu của bà đã liên tục nhận thấy chế độ ăn có hàm lượng carbohydrate cao, ít protein đã kéo dài tuổi thọ của nhiều loài khác nhau.

Nghiên cứu gần đây nhất của bà cho thấy chế độ ăn này giảm một số dấu hiệu lão hóa trong não. Đáng kinh ngạc, họ nhận thấy tỉ lệ tối ưu là 10 phần carbohydrate và một phần protein - giống với Tỷ lệ Okinawa.

Mặc dù vẫn chưa có bất cứ thử nghiệm kiểm soát nào được thực hiện trên cơ thể con người, nhưng Solon-Biet trích dẫn công trình nghiên cứu dịch tễ trên toàn thế giới để chứng minh rằng tất cả các kết quả thu được đều hướng đến kết luận tương tự nhau.

"Những nhóm dân cư sống lâu khác cũng cho thấy mô thức ăn uống có lượng protein khá thấp," bà nói. "Những nhóm này gồm người Kitavan, sống trên một đảo nhỏ ở Papua New Guinea, người Tsimane ở Nam Mỹ và những cư dân ăn uống theo kiểu Địa Trung Hải."

Một lần nữa, phải nói rằng người ta vẫn chưa biết chính xác cơ chế hoạt động là thế nào. Giống như chế độ ăn kiêng calories, các chế độ ăn có lượng protein thấp có vẻ như kích thích quá trình sửa chữa và duy tu tế bào.

Karen Ryan, nhà sinh học sinh dưỡng tại Đại học California, Davis, chỉ ra rằng sự khan hiếm acid amin có thể khuyến khích tế bào tái chế các nguyên liệu cũ (thay vì tổng hợp protein mới).

"Cùng với nhau, những thay đổi này có thể tránh tích lũy sự lão hóa từ các protein bị hư hỏng bên trong tế bào," bà nói.

Quá trình tích lũy lượng protein hư hỏng có thể thường là nguyên do gây nhiều bệnh, bà nói - nhưng quá trình làm sạch thường xuyên khi ta ăn chế độ ít protein có thể tránh được cơ chế này.

Vậy liệu tất cả chúng ta có bên theo Chế độ ăn Okinawa không? Không hẳn.

Ryan chỉ ra rằng một số bằng chứng cho thấy tiêu thụ ít protein có thể giới hạn những nguy hại cho cơ thể đến tuổi 65, nhưng sau đó bạn có thể hưởng lợi từ việc tăng lượng tiêu thụ protein sau tuổi đó.

"Chế độ dinh dưỡng tối ưu sẽ khác nhau trong suốt vòng đời," bà nói.

Và ta cũng nên chú ý đến một nghiên cứu vốn tìm ra rằng giá trị tương đối của protein và carbohydrate có thể tùy thuộc vào nguồn cung cấp protein: chẳng hạn như chế độ ăn giàu protein từ thực vật có vẻ tốt hơn chế độ ăn kiêng nhiều thịt và sữa.

Cho nên cũng có thể người Okinawa sống lâu hơn vì họ ăn (hầu hết) là trái cây và rau củ, chứ không hẳn là vì thành phần dinh dưỡng có hàm lượng carbohydrate cao và ít protein.

Cuối cùng, sức khỏe của người Okinawa có lẽ nhờ vào sự tích hợp may mắn của nhiều yếu tố, Ryan nói.

"Và những tương tác đặc thù giữa những nhân tố này cũng có thể quan trọng."

Và chúng ta có lẽ sẽ cần thêm nhiều năm để nghiên cứu và hiểu về tầm quan trọng của mỗi thành phần này trước khi cuối cùng rút ra công thức thực sự cho bài toán "trường sinh bất lão".

Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.

Theo BBC

Luật sư tư vấn miễn phí

Gọi ngay
0902818158- 0906834543
0906834543
0902818158

Tin pháp luật

CÁC ĐỐI TÁC

  • Nhà Đất Phúc An Khang
  • The Diplomat
  • The NewYork Review of Book
  • CogitAsia
  • Reuters
  • Viet Studies
  • The NewYork Times
  • TIME
  • Bloomberg Bussiness