On any list of places menaced by climate change, Vietnam’s broad and fertile Mekong Delta ranks near the top. And yet, as I wrote for Mongabay four years ago, rising seas and changing weather patterns are not the only threats to the delta’s fabled fecundity.

A spasm of dam building upstream in Laos, China and Vietnam’s own Central Highlands has suppressed the annual floods that until recently brought great quantities of nutritious sediments to the delta and flushed out brackish water. And then there’s institutional inertia: Vietnam has been slow to abandon a four-decade policy focus on maximizing rice production.

The Mekong River, a mega-biodiverse river that supports the lives and livelihoods of over 60 million people, is the site of over 100 planned dams. The river is already suffering major negative environmental and social impacts due to dams. Photo credit: VisualHunt.com

Perhaps change has been slow because Vietnam’s “rice first” policy worked so well at the end of the last century when, desperate for export earnings, the nation invested heavily in dams and dikes to tame the annual floods so that farmers could grow two and in some places three crops of rice annually.

Those investments ensured the nation’s food security. By the late 1990s, Vietnam was challenging Thailand as the world’s No. 1 rice exporter. Invested in manufacturing, earnings from rice exports speeded Vietnam’s transformation into a very competitive producer of goods for world markets.

It shouldn’t be a surprise, perhaps, that planners, politicians and particularly the Ministry of Agriculture and Rural Development (MARD) were slow to acknowledge that the rice-first policy was becoming unsustainable. Nor did they see that the huge investments in dams and dikes designed and built to maximize rice production reduced the delta’s hydrological resilience and the ability of its farmers to profit from changes in the natural environment.

And yet, when I visited the delta for several weeks in the summer of 2016, it was already clear that things had to change. The fourth and last of my reports in 2016 ended on a hopeful note: senior officials in Hanoi and in the delta were studying a proposal that had emerged from several years of discussion among Dutch and Vietnamese experts.

Known as the Mekong Delta Plan (MDP), it emphasizes adaptive measures in place of an “ever more complicated array of hydraulic works.” It is impressive in its clarity. In summary:

• Acknowledge that rising sea levels, upstream dams and changes in the annual rhythm of wet and dry seasons are rendering unsustainable the regime’s efforts to produce more and more rice.
• Plan an orderly, strategic retreat; don’t try to defend every last inch of shoreline. Reconsider triple cropping of rice in the upper delta. Build dikes around the heart of the delta, the part that’s (roughly) 1.5 meters (5 feet) above current sea level. Dig a big canal to move water south and west from the Mekong’s upper branch. Conserve fresh water by restoring aquifers and building reservoirs, including seasonal catchment behind sea dikes in coastal areas.
• Accept that for the lower one-third of the delta’s present area, the best outcome is a brackish-water economy. Forget about rice there. Restore mangrove barriers and redesign current aquaculture methods.
• Anchor the delta economy in agribusiness. Refocus on wringing more value out of smaller and more diverse harvests. Produce inputs locally. Ensure farmers can borrow to build capacity. Capture more value by branding quality products and marketing through co-ops.

‘A pragmatic decision’

This autumn, locked down at home in California by the pandemic, I read in Vietnamese media that work had begun on the Cai Lon-Cai Be Project. The CLCB is the Ministry of Agriculture’s answer to the infiltration of seawater into the rice fields that stretch along the western side of the Mekong Delta as far as the eye can see.

When the CLCB was conceived, rising seas, depleted aquifers and changing weather patterns were not yet a recurrent threat to the delta’s agricultural economy. Written into Vietnam’s 2010 Five-Year Plan, the CLCB was just one more big job for the ministry’s hydrological engineers, the team that had tamed the Mekong’s annual flood pulse.

Years later, Vietnam’s prime minister approved the equivalent of $142 million for the first phase of the project. Soon, local media reported, a MARD-affiliated company would begin building giant sluices to prevent salt water from contaminating a 346,000-hectare (855,000-acre) expanse of rice fields.

The Vietnamese news outlets also reported widespread skepticism about the CLCB project. An independent expert accused MARD, among other things, of using fear of climate change impacts as a bogeyman to sway public opinion in favor of a massively overengineered and poorly researched “solution.” A professor argued that the problem was not brackish water but rather MARD’s obsession with growing rice instead of cultivating other crops, shrimp and fish that are suited to local conditions.

Nguyen Ngoc Tran, who’d led a seminal survey of the delta’s hydrology in the 1980s, chided MARD for ignoring the government’s Resolution 120. He was referring to guidelines on “Sustainable and Climate-Resilient Development of the Mekong Delta” that had been issued in November 2017 after extensive discussion by Vietnam’s top leaders.

In Tran’s view, Resolution 120 established a clear preference for smart, flexible, “nature-friendly” responses to changing climatic conditions. The CLCB project instead would invest in “structural measures” that could not be easily undone. “If we keep putting patches here and patches there before we are sure that our solution is right,” Tran argued, “we’ll simply do more damage to our environment.”

A senior MARD official snapped back. The way he saw things, academic experts ought to be helping the ministry to mitigate negative effects, if indeed there were any, instead of opposing the whole CLCB irrigation project.

Was this, I wondered, evidence that the Mekong Delta Plan is just so much hopeful talk? By email, I checked in with some of the local experts I’d met four years earlier.

Not at all, they answered. Parallel to the CLCB hydroengineering project, important elements of the MDP were already being implemented.

In the upper third of the delta, farmers in the An Giang Quadrangle and Plain of Reeds areas are delighted that triple cropping of rice has been abandoned. The high dikes have been breached, restoring a vast freshwater flood plain.

In the central zone of the delta, MARD no longer insists that farmers grow a spring rice crop; they are allowed instead to grow crops that can withstand the salty water that now infiltrates up to 80 kilometers (50 miles) from the river mouth. However, orchards are suffering, and increasing year-round availability of fresh water is an urgent objective.

And, in the delta’s lowest third, a heated argument continues between those who insist that large tracts can be preserved as rice fields and those who believe that brackish water aquaculture is the key to the prosperity of the coastal strip. The MDP tilts strongly in favor of reestablishing mangrove forests along the delta’s long coastline and, behind this “soft” barrier, giving priority to high-value-added shrimp farming.

Duong Le feeds shrimp on his intensive shrimp farm in Long An Province, Vietnam. Image by Zoe Osborne for Mongabay.

Fresh water is now a scarce resource in the Mekong Delta. Near the coast, aquifers are severely depleted and, behind the sluice gates, canals are polluted. In the central area, also, surface water is now brackish for much of the year. Much planning therefore centers on trapping fresh water in upstream areas during the wet season and, in the dry season, steering it to thirsty sectors downstream.

My sources — professors at the University of Can Tho, a freelance environmental consultant, and expat staff of the IUCN — say there is already considerable informal buy-in to the MDP. At the local level and also at high levels of the Vietnamese government, the plan is generally considered to make a solid argument for flexible adaptation to stresses on regional fertility. Even though the MDP represents a sharp break with established practice and has a foreign parent, its logic has been compelling.

For the Vietnamese and their Dutch colleagues, the MDP process is not just about the environment, but also about how a deteriorated environment weakens the delta’s economy and its social development. Recent scholarly research confirms that already in 2016, “the MDP [had] indeed been influential in introducing new ways of thinking about both delta problems and transformative strategies for agribusiness development. Minds have changed at all levels of the planning system, though change at the local level remains most limited. Implementation is fragile, however.”

What seemed most doubtful then and remains uncertain now is whether the approach that the experts have urged can be made compatible with Vietnam’s rigid, top-down style of policy planning.

How rigid? Consider the CLCB, a project conceived some 15 years ago. If there’s wide agreement that it no longer fits the circumstances, why hadn’t it been called off, I asked my expert sources.

“Frankly,” said one, “we made a pragmatic decision. The CLCB’s first stage was funded. It had momentum. Rather than continue to fight that one and lose, we decided it was more important to press for the integration of the MDP into the next five-year plan.”

Since 2008, David Brown, a retired U.S. diplomat, has written extensively on public policy issues in Vietnam. While writing these articles on the Mekong Delta, he received invaluable assistance from a number of expert practitioners there. Any errors of interpretation should be attributed to the author, and not his sources. Brown welcomes serious inquiries about his articles for Mongabay. (Write to him here: nworbd@gmail.com).

By Mongabay

****

Phân tích Việt Nam  hướng đến tầm nhìn mới về tương lai của Đồng bằng sông Cửu Long. (Bản Dịch)

Phân tích của David Brown vào ngày 24 tháng 12 năm 2020

• Các khoản đầu tư của Việt Nam vào Đồng bằng sông Cửu Long đã giúp đưa quốc gia này trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu và sau đó là cường quốc sản xuất.

• Tuy nhiên, ngày nay, chính sách “lúa gạo là trên hết” đã trở nên không bền vững do biến đổi khí hậu đang đe dọa vùng Đồng bằng sông Cửu Long màu mỡ ở phía Nam Việt Nam.

• Trong những năm gần đây, các nhà hoạch định chính sách đã phải vật lộn về việc làm thế nào để bảo vệ vùng nông nghiệp quan trọng nhất của đất nước trước những tác động của nước biển dâng và việc xây dựng đập ở thượng nguồn.

• Bài viết này là bài đầu tiên trong loạt bài gồm hai phần về tương lai của Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam.

Trong bất kỳ danh sách địa điểm nào bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, Đồng bằng sông Cửu Long rộng lớn và màu mỡ của Việt Nam xếp gần nhất. Tuy nhiên, như đã viết cho Mongabay cách đây 4 năm, biển dâng và các kiểu thời tiết thay đổi không phải là mối đe dọa duy nhất đối với sự phong phú huyền thoại của vùng châu thổ.

Một loạt các công trình xây dựng đập ở thượng nguồn ở Lào, Trung Quốc và Tây Nguyên của Việt Nam đã ngăn chặn lũ lụt hàng năm mà cho đến gần đây đã mang lại một lượng lớn phù sa bổ dưỡng cho đồng bằng và xả ra nước lợ. Và sau đó là sức ì của thể chế: Việt Nam đã chậm chạp từ bỏ chính sách bốn thập kỷ tập trung vào tối đa hóa sản xuất lúa gạo.

 Sông Mekong, một con sông đa dạng sinh học lớn hỗ trợ cuộc sống và sinh kế của hơn 60 triệu người, là địa điểm của hơn 100 đập được quy hoạch. Dòng sông đang chịu những tác động tiêu cực lớn đến môi trường và xã hội do các con đập. Tín dụng hình ảnh: VisualHunt.com

Có lẽ sự thay đổi còn chậm bởi vì chính sách “gạo là trên hết” của Việt Nam đã hoạt động rất hiệu quả vào cuối thế kỷ trước, khi mà khao khát thu nhập từ xuất khẩu, quốc gia này đã đầu tư mạnh vào các con đập và đê điều để chế ngự lũ lụt hàng năm để nông dân có thể trồng hai và trong. có nơi hàng năm trồng lúa ba vụ.

Những khoản đầu tư đó đã đảm bảo an ninh lương thực của quốc gia. Vào cuối những năm 1990, Việt Nam đang thách thức Thái Lan với tư cách là nhà xuất khẩu gạo số 1 thế giới. Đầu tư vào lĩnh vực sản xuất, thu nhập từ xuất khẩu gạo đã thúc đẩy Việt Nam chuyển đổi thành nhà sản xuất hàng hóa rất cạnh tranh cho thị trường thế giới.

Có lẽ không có gì ngạc nhiên khi các nhà quy hoạch, chính trị gia và đặc biệt là Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (MARD) đã chậm thừa nhận rằng chính sách ưu tiên cây lúa đang trở nên không bền vững. Họ cũng không thấy rằng các khoản đầu tư khổng lồ vào các đập và đê được thiết kế và xây dựng để tối đa hóa sản lượng lúa đã làm giảm khả năng chống chịu thủy văn của đồng bằng và khả năng thu lợi nhuận của nông dân từ những thay đổi của môi trường tự nhiên.

Tuy nhiên, khi tôi đến thăm vùng đồng bằng này trong vài tuần vào mùa hè năm 2016, rõ ràng là mọi thứ đã phải thay đổi. Báo cáo thứ tư và cũng là báo cáo cuối cùng của tôi trong năm 2016 đã kết thúc với một ghi nhận đầy hy vọng: các quan chức cấp cao ở Hà Nội và vùng đồng bằng đang nghiên cứu một đề xuất đã xuất hiện từ nhiều năm thảo luận giữa các chuyên gia Hà Lan và Việt Nam.

Được gọi là Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long (MDP), nó nhấn mạnh các biện pháp thích ứng thay cho “một loạt các công trình thủy lợi phức tạp hơn bao giờ hết”. Nó là ấn tượng trong sự rõ ràng của nó. Tóm tắt:

• Thừa nhận rằng mực nước biển dâng cao, các đập ở thượng nguồn và sự thay đổi nhịp điệu hàng năm của mùa mưa và mùa khô đang khiến nỗ lực của chế độ để sản xuất ngày càng nhiều gạo là không bền vững.

• Lập kế hoạch rút lui có trật tự, chiến lược; đừng cố gắng bảo vệ từng inch bờ biển cuối cùng. Xem xét lại vụ ba vụ lúa ở vùng thượng du. Xây dựng các con đê xung quanh trung tâm của đồng bằng, phần (khoảng) 1,5 mét (5 feet) so với mực nước biển hiện tại. Đào một con kênh lớn để chuyển nước về phía nam và phía tây từ nhánh thượng nguồn của sông Mekong. Bảo tồn nước ngọt bằng cách khôi phục các tầng chứa nước và xây dựng các hồ chứa, bao gồm cả lưu vực theo mùa sau đê biển ở các vùng ven biển.

• Chấp nhận rằng đối với một phần ba thấp hơn diện tích hiện tại của đồng bằng, kết quả tốt nhất là nền kinh tế nước lợ. Quên cơm ở đó đi. Khôi phục các rào cản rừng ngập mặn và thiết kế lại các phương pháp nuôi trồng thủy sản hiện tại.

• Đưa nền kinh tế đồng bằng vào kinh doanh nông nghiệp. Tập trung vào việc tận dụng nhiều giá trị hơn từ các thu hoạch nhỏ hơn và đa dạng hơn. Sản xuất đầu vào tại địa phương. Đảm bảo nông dân có thể vay để xây dựng năng lực. Thu được nhiều giá trị hơn bằng cách xây dựng thương hiệu các sản phẩm chất lượng và tiếp thị thông qua các hoạt động hợp tác.

'Một quyết định thực dụng'

Mùa thu năm nay, bị nhốt tại nhà ở California bởi đại dịch, tôi đọc trên các phương tiện truyền thông Việt Nam rằng dự án Cái Lớn-Cái Bé đã bắt đầu. CLCB là câu trả lời của Bộ Nông nghiệp đối với sự xâm nhập của nước biển vào các cánh đồng lúa trải dài dọc theo phía tây của Đồng bằng sông Cửu Long theo như mắt thường.

Khi CLCB được hình thành, nước biển dâng, tầng chứa nước cạn kiệt và mô hình thời tiết thay đổi vẫn chưa phải là mối đe dọa thường xuyên đối với nền kinh tế nông nghiệp của vùng đồng bằng. Được ghi vào Kế hoạch 5 năm 2010 của Việt Nam, CLCB chỉ là một công việc quan trọng nữa đối với các kỹ sư thủy văn của Bộ, nhóm đã khắc phục dòng lũ hàng năm của sông Mekong.

Nhiều năm sau, thủ tướng Việt Nam đã phê duyệt số tiền tương đương 142 triệu đô la cho giai đoạn đầu của dự án. Phương tiện truyền thông địa phương đưa tin, một công ty trực thuộc Bộ NN & PTNT sẽ bắt đầu xây dựng các cống khổng lồ để ngăn nước mặn làm ô nhiễm cánh đồng lúa rộng 346.000 ha (855.000 mẫu Anh).

Các hãng thông tấn Việt Nam cũng đưa tin về dự án CLCB. Một chuyên gia độc lập cáo buộc Bộ NN & PTNT, cùng với những điều khác, sử dụng nỗi sợ hãi về tác động của biến đổi khí hậu như một kẻ lừa đảo để gây chấn động dư luận ủng hộ một “giải pháp” được nghiên cứu quá nhiều và kém. Một giáo sư lập luận rằng vấn đề không phải là nước lợ mà là nỗi ám ảnh của Bộ NN & PTNT về việc trồng lúa thay vì trồng các loại cây khác, tôm và cá phù hợp với điều kiện địa phương.

Nguyễn Ngọc Trân, người đã dẫn đầu một cuộc khảo sát cụ thể về thủy văn đồng bằng vào những năm 1980, đã chỉ trích Bộ NN & PTNT vì đã phớt lờ Nghị quyết 120 của Chính phủ. vào tháng 11 năm 2017 sau cuộc thảo luận sâu rộng của các nhà lãnh đạo cao nhất của Việt Nam.

Theo quan điểm của Tran, Nghị quyết 120 đã thiết lập ưu tiên rõ ràng cho các phản ứng thông minh, linh hoạt, “thân thiện với thiên nhiên” trước các điều kiện khí hậu thay đổi. Thay vào đó, dự án CLCB sẽ đầu tư vào “các biện pháp cấu trúc” không thể hoàn tác một cách dễ dàng. Tran lập luận: “Nếu chúng ta tiếp tục đặt các bản vá ở đây và các bản vá ở đó trước khi chúng ta chắc chắn rằng giải pháp của mình là đúng.

Một quan chức cấp cao của Bộ NN & PTNT phản pháo lại. Theo cách ông nhìn nhận sự việc, các chuyên gia học thuật nên giúp Bộ giảm thiểu các tác động tiêu cực, nếu thực sự có, thay vì phản đối toàn bộ dự án thủy lợi CLCB.

Tôi tự hỏi điều này có phải là bằng chứng cho thấy Quy hoạch Đồng bằng sông Cửu Long chỉ là những lời bàn tán đầy hy vọng? Qua email, tôi đã đăng ký với một số chuyên gia địa phương mà tôi đã gặp bốn năm trước đó.

Không hề, họ trả lời. Song song với dự án thủy điện CLCB, các yếu tố quan trọng của MDP đã được thực hiện.

Ở một phần ba phía trên của đồng bằng, nông dân ở các vùng Tứ giác và Đồng Tháp Mười An Giang vui mừng vì việc trồng lúa ba vụ đã bị bỏ hoang. Các con đê cao đã bị phá vỡ, khôi phục lại một vùng đồng bằng ngập nước ngọt rộng lớn.

Ở khu vực trung tâm đồng bằng, Bộ NN & PTNT không còn yêu cầu nông dân trồng lúa xuân; họ được phép thay vì phát triển các loại cây trồng có thể chịu được nước mặn xâm nhập mà bây giờ lên đến 80 km (50 dặm) từ cửa sông. Tuy nhiên, các vườn cây ăn trái đang bị ảnh hưởng, và việc tăng cường cung cấp nước ngọt quanh năm là một mục tiêu cấp bách.

Và, ở một phần ba thấp nhất của đồng bằng, một cuộc tranh cãi gay gắt tiếp tục diễn ra giữa những người khẳng định rằng những vùng đất rộng lớn có thể được bảo tồn như những cánh đồng lúa và những người tin rằng nuôi trồng thủy sản nước lợ là chìa khóa cho sự thịnh vượng của dải ven biển. MDP nghiêng hẳn về việc tái lập các khu rừng ngập mặn dọc theo bờ biển dài của đồng bằng và đằng sau rào cản “mềm” này, ưu tiên cho nuôi tôm có giá trị gia tăng cao.

 Duong Le cho tôm ăn trong trang trại nuôi tôm thâm canh của mình ở tỉnh Long An, Việt Nam. Hình ảnh của Zoe Osborne cho Mongabay.

Nước ngọt hiện là nguồn tài nguyên khan hiếm ở Đồng bằng sông Cửu Long. Gần bờ biển, các tầng chứa nước bị cạn kiệt nghiêm trọng và phía sau các cửa cống, kênh rạch bị ô nhiễm. Ở khu vực trung tâm cũng vậy, nước mặt hiện nay là nước lợ trong nhiều năm. Do đó, nhiều quy hoạch tập trung vào việc giữ nước ngọt ở các khu vực thượng nguồn trong mùa mưa và trong mùa khô, hướng nước ngọt đến các khu vực đang khát ở hạ lưu.

Các nguồn tin của tôi - các giáo sư tại Đại học Cần Thơ, một nhà tư vấn môi trường tự do, và các nhân viên nước ngoài của IUCN - cho biết MDP đã có sự tham gia không chính thức đáng kể. Ở cấp địa phương và cấp cao của chính phủ Việt Nam, kế hoạch này thường được coi là lý lẽ vững chắc cho việc thích ứng linh hoạt với những căng thẳng về mức sinh trong khu vực. Mặc dù MDP thể hiện sự đột phá mạnh mẽ với thực tiễn đã được thiết lập và có công ty mẹ là người nước ngoài, nhưng logic của nó vẫn rất thuyết phục.

Đối với người Việt Nam và các đồng nghiệp Hà Lan của họ, quá trình MDP không chỉ là về môi trường mà còn về cách một môi trường xấu đi làm suy yếu nền kinh tế vùng đồng bằng và sự phát triển xã hội của nó. Nghiên cứu học thuật gần đây xác nhận rằng vào năm 2016, “MDP [đã] thực sự có ảnh hưởng trong việc đưa ra những cách suy nghĩ mới về cả các vấn đề đồng bằng và các chiến lược chuyển đổi để phát triển kinh doanh nông nghiệp. Suy nghĩ đã thay đổi ở tất cả các cấp của hệ thống quy hoạch, mặc dù sự thay đổi ở cấp địa phương vẫn còn hạn chế nhất. Tuy nhiên, việc thực hiện rất mong manh. ”

Điều mà lúc đó có vẻ nghi ngờ nhất và hiện vẫn chưa chắc chắn là liệu cách tiếp cận mà các chuyên gia đã thúc giục có thể được thực hiện tương thích với phong cách hoạch định chính sách cứng nhắc từ trên xuống của Việt Nam hay không.

Cứng nhắc như thế nào? Hãy xem xét CLCB, một dự án được hình thành cách đây 15 năm. Nếu có sự đồng ý rộng rãi rằng nó không còn phù hợp với hoàn cảnh, tại sao nó không được giải quyết.