Câu chuyện Mỹ Afghanistan 8-2021 ván bài địa chính trị mới hay người Mỹ đã mệt mỏi với chiến tranh

Lời bình 1/9/2021 : như những nhận định từ trước , Sau khi Quân đội Mỹ chính tức rút quân khỏi Kabun ngày 31/8/2021 với hình ảnh tận tụy ,chuyên nghiệp ,hào hùng tràn đầy lòng hy sinh của người lính Mỹ lên máy bay sau cùng . Với hình ảnh tuyệt vời đó ,mọi điểm yếu ,lời phàn nàn chê trách sự điều hành cuộc di tản nhắm vào Tổng Thống Biden , phải chăng đã được Quân đội Hoa Kỳ cứu vãn . Hay là Đảng Dân chủ , Tổng thống Biden nợ 13 người lính đã hy sinh , vị tướng lên máy bay cuối cùng ,.. và Quân đội Mỹ một món nợ không bao giờ có thể trả nỗi . . Riêng Taliban , tuy giành được một Aghanistan tan hoang từ xác đến tâm hồn sâu thẳm ,nhưng đối mặt với những nguy cơ thách thức cao hơn đỉnh ngọn núi A phú Hãn . Những ngọn núi với những tượng Phật ngàn năm trên con đường truyền đạo từ Ấn sang Trung Hoa mà chính Taliban đã phá hủy vì những tín điều mù quáng thời trung cổ .

Lầu Năm Góc công bố bức ảnh chụp quân nhân cuối cùng lên máy bay rời khỏi Kabul, đánh dấu kết thúc 20 năm can thiệp quân sự của Mỹ tại Afghanistan.

Thiếu tướng Chris Donahue bước lên máy bay vận tải C-17 cuối cùng của Mỹ rời khỏi Kabul vào ngày 30/8 (Ảnh: Bộ Quốc phòng Mỹ).

Bộ Quốc phòng Mỹ ngày 30/8 đã công bố trên Twitter bức ảnh chụp Thiếu tướng Chris Donahue, chỉ huy sư đoàn không vận 82, lên một máy bay vận tải C-17 để rời thủ đô Kabul. Tướng Donahue là người lính cuối cùng rời khỏi Afghanistan.

"Quân nhân Mỹ cuối cùng rời Afghanistan là thiếu tướng Christopher Donahue, chỉ huy sư đoàn không vận 82, lên máy bay vận tải C-17 ngày 30/8, kết thúc chiến dịch của Mỹ tại Afghanistan", Bộ Quốc phòng Mỹ đăng trên Twitter.

Bức ảnh cho thấy tướng Donahue mặc quân phục, mang theo súng, đội mũ bảo hiểm và bước lên máy bay một mình. Phía sau ông là một nhà chứa máy bay ở sân bay Kabul. Bức ảnh được chụp qua kính nhìn ban đêm.

Taliban còn lại gì ở Afghanistan? 01-09-2021 - 09:18|

Chỉ vài giờ trước đó, Mỹ hoàn thành việc rút toàn bộ binh lính, chấm dứt cuộc chiến kéo dài 20 năm đã cướp đi sinh mạng gần 2.500 quân nhân Mỹ, khoảng 240.000 người Afghanistan và tiêu tốn chừng 2.000 tỉ USD.

Mỹ cũng đồng thời khép lại chiến dịch không vận lớn nhất lịch sử khi 5 chiếc máy bay cuối cùng cất cánh rời Kabul vào lúc 15 giờ 29 phút ngày 30-8 (giờ Mỹ), tức 23 giờ 59 phút cùng ngày (giờ Afghanistan), theo tướng Frank McKenzie, Chỉ huy Bộ Chỉ huy Trung tâm Mỹ.

Reuters cho biết hơn 123.000 người đã được Mỹ và đồng minh sơ tán khỏi Kabul trong 17 ngày qua nhưng vẫn còn hàng chục ngàn người từng hỗ trợ các nước phương Tây kẹt lại.

Đứng trên đường băng, các thủ lĩnh Taliban tuyên bố sẽ bảo đảm an ninh cho Afghanistan, nhanh chóng mở cửa lại sân bay và ân xá các cựu đối thủ. Tuy nhiên, theo AP, mở cửa lại sân bay chỉ là một trong vô số thách thức nghiêm trọng mà Taliban gặp phải để điều hành đất nước 38 triệu dân vốn tồn tại dựa vào hàng tỉ USD viện trợ trong 2 thập kỷ qua.

Phần lớn trong số hàng tỉ USD dự trữ ở nước ngoài của Afghanistan đang bị đóng băng ở Mỹ. Nhiều ngân hàng đang giới hạn số tiền được rút trong khi viên chức khắp đất nước than phiền chưa nhận được lương nhiều tháng nay và hàng ngàn người dân bỏ chạy vì Taliban thời gian qua vẫn chưa thể an cư.

Hôm 30-8, lần đầu tiên kể từ khi Taliban tái chiếm Afghanistan, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đưa được 12,5 tấn thuốc men và thiết bị y tế đến nước này, theo kênh CNBC. Tuy nhiên, WHO cho biết số hàng trên chỉ đủ chăm lo sức khỏe cơ bản cho hơn 200.000 người, thực hiện 3.500 cuộc phẫu thuật...

Thêm vào đó, hạn hán "chưa từng thấy" đang đe dọa nguồn sống của hơn 7 triệu người Afghanistan, theo Tổ chức Lương Nông Liên Hiệp Quốc (FAO). Còn Quỹ Nhi đồng Liên Hiệp Quốc (UNICEF) kêu gọi quyên góp khoảng 200 triệu USD để cứu trợ khẩn cấp gần 10 triệu trẻ em Afghanistan. Liên Hiệp Quốc và các đối tác mới thu được 40% trong kế hoạch 1,3 tỉ USD viện trợ khẩn cấp cho Afghanistan.

Hải Ngọc

Lời bình 26/8/2021 : Hôm 24/8/2021 chúng tôi mới vừa nhận định rằng "Taliban thực chất là một tập hợp những bộ lạc có tính thổ phỉ khủng bố ( Al que da ,..)với những tín điều từ thời trung cổ còn tồn tại dai dẳng đến ngày nay .Và Taliban là một công cụ do các thế lực quốc tế khai thác lợi dụng trong cạnh tranh địa chính trị tại Nam Á ." Khả năng cao là Afghanistan sẽ trở thành trung tâm bất ổn mới của thế giới, tác động trực tiếp đến an ninh Trung Á, đến an ninh của 3 cường quốc láng giềng là Ấn Độ, Nga và Trung Quốc, thậm chí cả EU xa xôi."

Ngày 26/ 8/2011 xãy ra vụ khủng bố đánh bom tự sát của bạn chí cốt với Taliban là ISIS -K ngay tại sân bay Kabun .

Ngày 26.8, hai vụ nổ xảy ra bên ngoài sân bay Kabul, nơi Mỹ và các đồng minh đang gấp rút thực hiện các cuộc sơ tán công dân nước mình và dân thường Afghanistan. 13 binh sĩ Mỹ, trong đó có 10 lính thủy quân lục chiến, thiệt mạng. Ít nhất 18 binh sĩ khác của nước này bị thương. Ngoài ra, hàng chục người Afghanistan cũng thiệt mạng.

Suốt 10 năm qua tại Afghanistan, Mỹ chưa từng mất nhiều binh lính như thế trong một ngày. Nhà Trắng đã treo cờ rủ, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã lên án mạnh mẽ và có lúc lặng người trong cuộc họp báo tại văn phòng của mình.

IS mà cụ thể là nhánh ISIS-K đã nhận trách nhiệm về các vụ tấn công liều chết nói trên. Bản thân chính quyền Mỹ và đồng minh phương Tây trước đó vài ngày đã cảnh báo nguy cơ rất cao IS tấn công khủng bố ở sân bay Kabul. Thậm chí, ngay đêm trước khi xảy ra tấn công, một quan chức cấp cao Mỹ còn chỉ rõ có mối đe dọa cụ thể và đáng tin từ ISIS-K nhắm vào sân bay Kabul và nhiều nước đã kêu gọi công dân tránh xa khu vực.

Tuy nhiên, thảm kịch vẫn xảy ra và người Mỹ cũng chịu mất mát lớn. Hồi tháng 1.2021, IS cũng từng âm mưu ám sát đặc phái viên Mỹ tại Afghanistan.

Tổng thống Biden tuyên bố sẽ truy lùng, không dung thứ cho những kẻ khủng bố đã tiến hành vụ tấn công và bắt chúng phải trả giá. Ông cũng đã ra lệnh cho các chỉ huy quân sự Mỹ lên kế hoạch để đáp trả. Liệu Mỹ sẽ đáp trả ra sao?

Theo The New York Times, Tổng thống Biden thề đáp trả bằng vũ lực vào thời điểm Mỹ chọn nhằm vào các thủ lĩnh, tài sản và cơ sở của ISIS-K.

"Chúng tôi sẽ đáp trả bằng vũ lực và độ chính xác, vào thời gian, địa điểm mà chúng tôi lựa chọn", ông Biden nói. Ông cũng nhấn mạnh sẽ bổ sung cho quân đội bất cứ điều gì để đối phó các mối đe dọa khủng bố.Chưa có thông tin cụ thể về việc Mỹ sẽ đáp trả bằng vũ lực như thế nào nhưng không kích có thể được xem là một trong những lựa chọn. Trước nay, chiến dịch chống IS của Mỹ thường xuyên dùng các đòn không kích.

Ông Richard Grenell, cựu quyền giám đốc tình báo quốc gia Mỹ dưới thời cựu tổng thống Donald Trump, cũng kêu gọi chính quyền Biden tiến hành không kích ở Afghanistan sau vụ tấn công trên, theo Washington Examiner.

Lời bình 24 8 2021 :

Tháng 3 và 4 /1975, gần 50 năm trước, ở Đông Nam Á đã chứng kiến sự kiện Mỹ rút quân hoàn toàn khỏi Việt Nam sau 20 năm tạo dựng Chính quyền VNCH và tiến hành cuộc chiến tranh với Mặt trận giải phóng Miền Nam VN và nước Việt Nam dân chủ Cọng Hòa. Chính quyền Mỹ lúc đó do Tổng thống Ford đứng đầu đã thực hiện từng bước việc di tản từ ngày 10 /3/1975 ( Quân GP chiếm Buôn Ma thuật ). Chiến dịch Tây Nguyên (từ 4 tháng 3 đến 3 tháng 4 năm 1975), là chiến dịch mở đầu cuộc Tổng tấn công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 Những nỗ lực tái chiếm Buôn Ma Thuột của QLVNCH đều thất bại. Mất bình tĩnh , 14 tháng 3, Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu,đã có một bước đi hết sức sai lầm khi quyết định rút quân trên toàn địa bàn Tây Nguyên để về giữ miền duyên hải Trung Bộ.Việc rút quân tiến hành rất kém trong hoảng loạn , nên chỉ ba ngày sau đó, hầu như toàn bộ Quân đoàn II QLVNCH với 60.000 quân đã bị tiêu diệt, đầu hàng hoặc tan rã trong cuộc rút quân hỗn loạn trên con đường số 7.

Vê mặt chính trị, sự so sánh giữa Việt Nam và Taliban là hoàn toàn khập khiểng :

Taliban thực chất là một tập hợp những bộ lạc có tính thổ phỉ khủng bố ( Al que da ,..)với những tín điều từ thời trung cổ còn tồn tại dai dẳng đến ngày nay .Và Taliban là một công cụ do các thế lực quốc tế khai thác lợi dụng trong cạnh tranh địa chính trị tại Nam Á .

Việt Nam , như chính phủ Mỹ cùng thế giới thừa nhận từ lâu và ngày càng khẳng định là một quốc gia có chủ quyền độc lập vững chắc .Mỹ đã nhận ra sai lầm chiến lược của các đời Tổng thống trong việc kéo dài cuộc chiến tranh tại VN . Quan hệ chiến lược toàn diện Mỹ Việt trong 26 năm qua 1995-2021 càng chứng tỏ cuộc chiến tranh bảo vệ tổ quốc của Việt Nam từ 1954 đến 1975 là hoàn toàn chân chính .

Về mặt quân sự, hoàn toàn không thể so sánh chuyện Afghanistan tháng 8.2021 với Việt Nam 4.1975. Với Afghanistan ,Taliban tiến một mạch đến Kabun trong 12 ngày trên một chặng đường xa lộ dài khoảng 1000km mà gần như không có một kháng cự đáng kể ( Mỹ có quyền sử dụng cả B52 để oanh tạc bất cứ vị trí nào trên lãnh thổ Afghanistan nhưng Mỹ đã không thực hiện ). Taliban vào thủ đô Kabun nhưng không chạm đến Sân bay Kabun dành cho Mỹ tổ chức di tản đến 31/8/2021 và có thể gia hạn . Đối tượng di tản là người Mỹ ,người nước ngoài đồng minh và người Afghanistan cộng tác với Mỹ ,Nato .( khoảng 80.000 người /38 triệu dân ) Chứng tỏ có sự thỏa thuận mật giữa MỸ và Taliban tạo Doha ,Quata , .

Khác hẵn với tình hình 4.1975 .quân Taliban không có 1 nhà nước và quân đội như nước Việt nam Dân chủ cọng hòa đã ổn định ở miền Bắc và có hổ trợ của Liên xô ...

Ngày 9/5/1975 Mỹ lên tiếng về khả năng tái lâm chiến VN

Phi cơ F5E ném bom dinh độc lập

TT Ford muốn di tản Đà nẳng ngày 1/4/1975.

Bản đồ các Tỉnh đã di tản

12/4/1975 Diễn văn TTFord đề nghị Quốc hội Mỹ viện trợ 972 triệu USD

Afghanistan: Chuyến bay quân sự cuối cùng rời đi, kết thúc cuộc chiến dài nhất của Mỹ

(Ảnh minh họa)

NGUỒN HÌNH ẢNH,MARCUS YAM/GETTY IMAGES

Chuyến bay quân sự cuối cùng của Mỹ đã rời Kabul, đánh dấu sự kết thúc sự hiện diện của nước này tại Afghanistan.

Chỉ huy quân sự hàng đầu của Mỹ trong khu vực, Tướng Kenneth McKenzie, cho biết chiếc máy bay C17 cuối cùng rời Kabul cùng với đại sứ Mỹ ngay sau nửa đêm theo giờ địa phương hôm thứ Ba.

Ông nói thêm rằng phái đoàn ngoại giao hỗ trợ những người không thể rời đi trước thời hạn sẽ tiếp tục.

Tiếng súng ăn mừng của Taliban đã vang lên sau khi chiếc máy bay cuối cùng cất cánh.

Chiếc máy bay cuối cùng rời đi báo hiệu sự kết thúc cuộc chiến dài nhất của nước Mỹ, và một nỗ lực sơ tán lớn bắt đầu vào ngày 14/8 ngay sau khi Taliban tiếp quản đất nước.

Tướng McKenzie nói rằng tổng cộng, máy bay của Mỹ và liên quân đã sơ tán hơn 123.000 dân thường - trung bình hơn 7.500 người mỗi ngày trong thời gian vừa qua.

Phát biểu sau thông báo trên, Ngoại trưởng Mỹ Anthony Blinken, từ Washington, gọi cuộc sơ tán là một "hoạt động quân sự, ngoại giao và nhân đạo quy mô lớn" và là một trong những thách thức nhất mà Mỹ từng thực hiện.

"Một chương mới bắt đầu," ông nói. "Sứ mệnh quân sự đã kết thúc. Một sứ mệnh ngoại giao mới đã bắt đầu."

Nhưng ông nói rằng Taliban cần có đạt được tính chính danh, và sẽ bị đánh giá dựa trên việc chính quyền này thực hiện các cam kết và nghĩa vụ đối với người dân ở mức độ nào. Các cam kết bao gồm cho phép dân thường tự do đi đến và rời khỏi Afghanistan, bảo vệ quyền của tất cả người Afghanistan bao gồm phụ nữ, và ngăn chặn các nhóm khủng bố chiếm được vị thế ở Afghanistan.

Ông Anthony Blinken nói thêm rằng mặc dù Mỹ đã ngưng hiện diện ngoại giao ở Kabul, chuyển các hoạt động tới Doha, nhưng sẽ tiếp tục "nỗ lực không ngừng" để giúp người Mỹ và người Afghanistan có hộ chiếu Mỹ rời khỏi Afghanistan nếu họ muốn.

Ông Blinken là thành viên đầu tiên của nội các Biden nói về việc rút quân.

Các chiến binh Taliban từ đơn vị Fateh Zwak, sử dụng vũ khí, thiết bị và quân phục do Mỹ cung cấp, tiến vào Sân bay Quốc tế Kabul ngày 31 tháng 8 năm 2021

NGUỒN HÌNH ẢNH,MARCUS YAM/GETTY IMAGES

Các chiến binh Taliban tiến vào Sân bay Quốc tế Kabul ngày 31/8/2021

NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES

Các chiến binh Taliban tiến vào Sân bay Quốc tế Kabul ngày 31/8/2021

Tổng thống Joe Biden đã đưa ra một tuyên bố ngắn cảm ơn tất cả những người tham gia vào hoạt động sơ tán trong 17 ngày qua và nói rằng ông sẽ phát biểu trước toàn quốc vào thứ Ba.

Trong khi đó, Mỹ vẫn chưa giải thích thông tin về một vụ tấn công bằng drone của Mỹ nhắm vào một kẻ tình nghi đánh bom liều chết ở Afghanistan đã giết chết một số dân thường, trong đó có 6 trẻ em và một nam giới làm phiên dịch cho quân đội Mỹ.

Người thân của các nạn nhân cho biết cuộc tấn công nhắm vào một chiếc xe hơi gần sân bay Kabul, là dựa trên thông tin sai. Lầu Năm Góc cho biết họ đang đánh giá và điều tra các báo cáo.

Tương lai bất định chờ đợi hàng triệu người Afghanistan

Ngay cả sau 40 năm chiến tranh, tôi không nghĩ rằng người Afghanistan đã phải trải qua một quá trình chuyển đổi bấp bênh đến thế, bị bao phủ bởi bóng tối và u ám đến mức sợ hãi. Một tương lai bất định đang chờ đợi phía trước.Sự bất định và lo sợ đối với hàng ngàn người Afghanistan đã rời khỏi đất nước trong vài ngày qua, những người sẽ tự hỏi liệu họ có còn được quay về quê hương nữa không.Đối với 38 triệu người Afghanistan vẫn còn ở lại, đó là mối hoài nghi lớn về hình thức cai trị mà Taliban sẽ áp đặt. Liệu Taliban có mang trở lại những luật lệ và hình phạt khắc nghiệt đặc trưng cho thời kỳ cuối cùng họ điều hành đất nước hay không.

A Taliban fighter walks past a beauty salon carrying an M16 weapon.

NGUỒN HÌNH ẢNH,GETTY IMAGES

Nhiều người Afghanistan nhìn vào sự cai trị của Taliban ở các vùng nông thôn và lo sợ rằng chúng không thay đổi, mà thậm chí còn tồi tệ hơn.

Đây là một xã hội vô cùng truyền thống. Phụ nữ và trẻ em gái đã giành được chút ít tự do khi các lực lượng liên minh phương Tây khuyến khích giáo dục ở đây. Những người thất bại nặng nề nhất là những cô gái đã trưởng thành trong 20 năm qua, những người tin rằng giờ đây họ không thể sống cuộc sống mà họ được hứa hẹn.

Ngày mai sẽ bắt đầu chương tiếp theo của cuộc chiến dài hơi này. Cuộc chiến dài nhất ở châu Mỹ đã kết thúc, nhưng cuộc chiến đối với người Afghanistan chắc chắn vẫn còn đó.

10 điều rút ra từ việc Mỹ rút quân khỏi Afghanistan face book Hoang anh Tuan

Đúng ngày này cách đây 1 tuần (15/8/2021), Taliban tấn công và chiếm thủ đô Kabul của Afghanistan, chính thức đặt dấu chấm hết cho chính quyền của Tổng thống Ashraf Ghani được Mỹ hậu thuẫn và kết thúc 20 năm can dự của Mỹ vào cuộc chiến Afghanistan (2001-2021) trước thời hạn hoàn tất cuộc rút quân do Tổng thống Mỹ Biden đặt ra là ngày 31/8/2021.

Dưới đây là 10 điều rút ra từ cuộc rút quân của Mỹ và chiến thắng của Taliban:

1. Với chiến thắng quân sự ấn tượng trước cường quốc quân sự số 1 thế giới là Mỹ, Afghanistan tiếp tục được ghi danh là mồ chôn các đế chế.

Thực vậy, Mỹ không phải là cường quốc quân sự đầu tiên thất bại tại Afghanistan, mà chỉ là cường quốc quân sự mới nhất được ghi vào danh sách này mà thôi. Trước Mỹ, Afghanistan đã từng đánh bại các đạo quân của các cường quốc mạnh nhất thế giới trong lịch sử như Alexander Đại đế, Đế quốc Mông Cổ của Thành Cát Tư Hãn, Đế quốc Anh và Liên Xô cũ.

Đáng chú ý là Anh đã can thiệp quân sự vào Afghanistan tới bốn lần trong 2 thế kỷ qua (1838-1842, 1878-1880, 1919 và cùng Mỹ trong cuộc chiến chống khủng bố trong khoảng thời gian 2001-2014).

Còn đối với Liên xô cũ, cuộc chiến Afghanistan trong 10 năm (1979-1989) đã khiến 15.000 binh sĩ thiệt mạng, 35.000 binh sỹ bị thương và là một trong những nguyên nhân chính tạo ra gánh nặng kinh tế, chính trị và xã hội khiến Liên xô suy sụp trong những năm 1980 và sụp đổ vào năm 1991 sau đó. Cuộc chiến tại Afghanistan khiến vị thế quốc tế và ngoại giao của Liên xô bị suy yếu trầm trọng. Vào nửa cuối những năm 1980, Trung Quốc đặt yêu cầu rút quân đội Liên Xô ra khỏi Afghanistan là một trong ba điều kiện tiên quyết để bình thường hóa quan hệ Trung - Xô (hai điều kiện kia là giảm quy mô quân số và khí tài dọc biên giới Xô-Trung, và "ép" Việt Nam rút quân khỏi CPC).

Tuy chiến lược quân sự áp dụng vào cuộc chiến Afghanistan của các cường quốc trên có khác nhau, nhưng tựu trung lại có 4 đặc điểm chính: (i) Thắng lợi quân sự như chẻ tre ban đầu; (ii) Tiếp đó là bế tắc và sa lầy về quân sự; (iii) Đối phương giành thắng lợi quân sự; và (iv) Afghanistan trở thành nỗi ám ảnh cho các cuộc can thiệp quân sự tiếp theo và gánh nặng về kinh tế và quân sự sau đó.

2. Quyết tâm rút quân khỏi Afghanistan bằng mọi giá của Mỹ trong những ngày qua giúp gợi nhớ lại việc thực hiện khẩu hiệu "nước Mỹ trên hết" của cựu Tổng thống Donald Trump, nhưng được thực hiện bởi Tổng thống Joe Biden.

Mặc dù có nhiều điểm khác biệt cơ bản trong việc sắp xếp các ưu tiên đối nội, đối ngoại và cách thức thực hiện chúng, nhưng Tổng thống Biden và cựu Tổng thống Trump đều có một mục tiêu chung là thực hiện thỏa thuận Doha 4 điểm ký ngày 29/2/2020 tại Doha (Qatar) gồm các nội dung chính: (i) không được sử dụng lãnh thổ Afghanistan để làm nơi tấn công nước Mỹ; (ii) quân đội Mỹ và các lực lượng nước ngoài sẽ rút khỏi Afghanistan (Trump đặt thời biểu là 31/5/2021, sau đó Biden điều chỉnh lại thành 31/8/2021) và đảm bảo an ninh cho tiến trình rút quân này; và (iii) Ngừng bắn và bắt đầu tiến trình đàm phán giữa các phe phái tham chiến tại Afghanistan.

Cơ sở để có được sự nhất trí này là các nhà lãnh đạo thuộc cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ tại Quốc hội, giới học giả và phần đông công chúng Mỹ đều thấy sự thất bại của chiến lược can thiệp quân sự được Tổng thống Bush khởi xướng sau sự kiện 11/9, đó là: Mỹ đã tiêu tốn trên 1.000 tỷ USD; khoảng 2.450 binh sỹ bị thiệt mạng, 15.000 binh sĩ bị thương; cuộc chiến kéo dài gần 20 năm mà chưa thấy điểm kết thúc. Trong khi đó, quân đội Afghanistan được Mỹ đào tạo "bài bản" nhưng chỉ "có ý chí" khi có cố vấn Mỹ ở bên cạnh, hỗ trợ hỏa lực, thông tin tình báo và tiếp tục "bơm tiền", chứ không phải chiến đấu vì lý tưởng hay lợi ích quốc gia.

Với sự nhất trí đó, chính quyền Biden gần như phớt lờ các chỉ trích của báo chí và truyền thông trong suốt 2 tuần qua và có thể cả trong những tuần tiếp theo về sự hỗn loạn trong kế hoạch rút quân. Trong khi đó, trừ 2 bài diễn văn của Tổng thống Biden được truyền hình toàn quốc về tình hình Afghanistan để bảo vệ cho quyết định rút quân của mình, Chính quyền Biden vẫn đặt ưu tiên cho chương trình nghị sự trong Tháng 8 và những tháng tiếp theo từ nay đến cuối năm 2021 là Quốc hội thông qua gói đầu tư hạ tầng trị giá 1.000 tỷ USD (mới được Thượng viện thông qua) và gói chi ngân sách bổ sung 3.500 tỷ USD để đầu tư vào nguồn nhân lực cho phát triển tương lai của nước Mỹ.

3. Sự thất bại trong thực thi chiến lược rút quân.

Tuy nhất trí trong mục tiêu rút quân khỏi Afghanistan theo thời biểu do chính quyền Biden đưa ra, nhưng cách thức Mỹ rút quân như những kẻ thua trận đang tháo chạy, sự tấn công thần tốc và chiến thắng ngoạn mục của Taliban, cùng với đó là sự sụp đổ nhanh chóng của hệ thống chính quyền các cấp do Mỹ dựng lên trên khắp Afghanistan và sự chạy trốn mau lẹ ra nước ngoài của các quan chức hàng đầu trong chính quyền bỏ mặc người dân Afghanistan trong sự oán thán và hỗn độn đã khiến người Mỹ choáng váng và bất bình.

Chưa bao giờ kể từ khi lên nắm quyền ngày 20/1/2001, Chính quyền Biden lại nhận nhiều sự chỉ trích đến vậy từ cả đồng minh lẫn phe Cộng hòa đối lập khiến uy tín của chính quyền mới xuống thấp nhất, chỉ còn 46% trong cuộc thăm dò dư luận mới nhất.

Đành rằng, việc Afghanistan rơi vào tay Taliban là kết cục đã được dự báo trước. Nhưng cách thức Taliban giành chính quyền và sự sụp đổ mau chóng của chính quyền Kabul thân Mỹ là điều khiến ngay cả những người bi quan nhất trong giới tình báo, quân đội và chính quyền Biden cũng bị choáng váng và bất ngờ. Mới trung tuần tháng 7 vừa rồi, tức trước khi Kabul sụp đổ khoảng một tháng, tình báo Mỹ còn đánh giá chính quyền Afghanistan thân Mỹ có khả năng đứng vững được ít nhất 90 ngày sau khi Mỹ hoàn tất việc rút quân vào 31/8/2021.

Nhìn tổng thể, thất bại của Mỹ chính là sự thất bại của ít nhất ba yếu tố: Tình báo, quân đội và cách thức tổ chức thực hiện, mặc dù khi đó Mỹ vẫn duy trì sự hiện diện của 2500 cố vấn, kinh nghiệm 20 năm tham chiến và mạng lưới tình báo, tai mắt khắp nơi.

Ở một góc độ khác, các địch thủ của Mỹ có thể sử dụng hình ảnh Mỹ "bỏ rơi" đồng minh và rút quân hỗn độn khỏi Afghanistan... để đe dọa các đồng minh, đối tác và bạn bè của Mỹ rằng chớ nên lệ thuộc quá mức vào Mỹ để rồi có ngày sẽ lại bị "bỏ rơi" như Afghanistan. Tất nhiên, đây là một câu chuyện khác và sẽ bàn ở nội dung khác, trong bối cảnh khác.

4. Afghanistan đã, đang và sẽ tiếp tục là nhân tố quan trọng thay đổi cán cân chiến lược toàn cầu trong những thập kỷ tiếp theo.

Khi Bush con lên cầm quyền vào tháng 1/2001, ông ta đã nhận thấy một số điểm sai trong chiến lược can dự quá đà với Trung Quốc của chính quyền Bill Clinton, sự trỗi dậy nhanh chóng của Trung Quốc và sự suy yếu tương đối của nước Mỹ và ông ta nhanh chóng coi Trung Quốc là đối tượng kiềm chế trong chiến lược mới của Mỹ.

Sự thay đổi trong chiến lược của chính quyền Bush con đã nhanh chóng làm chuyển hướng quan hệ Mỹ- Trung, đẩy mối quan hệ này vốn vừa mới được phục hồi sau vụ Mỹ ném bom vào sứ quán Trung Quốc tại Belgrade, Serbia tháng 5/1999 xuống mức rất thấp.

Chưa đầy 3 tháng sau khi Bush con cầm quyền, giữa Mỹ và Trung Quốc đã xảy ra vụ đụng độ nghiêm trọng giữa một chiếc máy bay do thám EP-3E của hải quân Mỹ với máy bay J-8II của không quân Trung Quốc ở ngoài khơi đảo Hải Nam ngày 1/4/2001 khiến một phi công Trung Quốc tử nạn. Vụ tai nạn này khiến quan hệ Trung-Mỹ vốn đã xấu lại càng trở nên xấu hơn.

Vào đúng lúc này thì cứu cánh cho Trung Quốc cũng như quan hệ Trung-Mỹ bỗng xuất hiện, đó là cuộc tấn công xâm lược và và sự sa lầy tại Afghanistan của Mỹ sau sự kiện khủng bố 11/ 9/2001.

Với lý do Afghanistan của Taliban là nơi chưa chấp nhóm khủng bố Al-Qaeda, và không chịu nộp trùm khủng bố Osama Bin Laden cho Mỹ, Chính quyền Bush ra lệnh tấn công ồ ạt Taliban và chỉ hơn 2 tháng, từ 7/10-17/12/2001, Mỹ đã đánh bại Taliban, giải phóng Kabul và phần lớn Afghanistan cũng như dựng lên một chính quyền thân Mỹ.

Tuy nhiên, bi kịch với Mỹ cũng bắt đầu từ đây.

Một là, chính quyền Bush đã xác lập một chiến lược sai lầm. Việc coi khủng bố là mối đe dọa an ninh lớn nhất đối với Mỹ, rồi dồn toàn bộ nguồn lực quốc gia trong cuộc chiến chống khủng bố, đã làm phân tán nguồn lực, làm lệch hướng các ưu tiên của Mỹ vốn vừa được xác lập cách đó chưa lâu.

Trong khi đó, cuộc chiến chống khủng bố hoàn toàn có thể được thực hiện hiệu quả sau khi đánh bại Taliban bằng các công cụ khác ít tốn kém hơn như: Sử dụng các lực lượng thực thi pháp luật; tăng cường các biện pháp bảo vệ an ninh bên trong nước Mỹ; phối hợp trong việc chia sẻ thông tin tình báo với các đồng minh; sử dụng các nhóm biệt kích; triển khai lực lượng quân sự tinh gọn cùng các loại vũ khí thông minh ở bên ngoài... chứ không phải tốn kém hàng nghìn tỷ USD để duy trì sự hiện diện của lực lượng quân đội mạnh và xây dựng một đội quân vô dụng ở nước ngoài.

Hai là, để tập trung cho chiến lược chống khủng bố, Mỹ phải cấu trúc lại chiến lược đối ngoại như bắt tay làm lành với các địch thủ như Nga, Trung Quốc, Pakistan, rồi xây dựng các liên minh ngoại giao, quân sự mới trên phạm vi toàn cầu.

Kết quả là Trung Quốc từ chỗ được xem là địch thủ lại được Mỹ chuyển hóa, tranh thủ và lợi dụng để trở thành đối tác trong cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu. Kết quả là vào cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Bush năm 2008, quan hệ Trung-Mỹ quay trở lại thời kỳ trăng mật mới và ở đỉnh cao nhất kể từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ ngày 1/1/1979. Trong khi đó, Trung Quốc tiếp tục tận dụng mối quan hệ tốt này với Mỹ để âm thầm xây dựng sức mạnh kinh tế và quân sự để rồi trở thành cường quốc có khả năng thách thức Mỹ trên mọi phương diện, đi kèm với tham vọng soán ngôi Mỹ, trở thành cường quốc hùng mạnh nhất toàn cầu trong một ngày không xa.

Như vậy, sai lầm chiến lược của Mỹ trong việc xác định các thách thức toàn cầu sau sự kiện khủng bố bố 11/9 cũng tương tự như sai lầm trước đó hơn 30 năm khi can thiệp vào cuộc chiến Việt Nam với sự có mặt của trên 500.000 quân và coi Việt Nam là thách thức lớn nhất đối với an ninh của Mỹ khi đó. Còn Liên Xô, đối thủ không đội trời chung của Mỹ trong Chiến tranh lạnh, lại là bên hưởng lợi nhiều nhất, tập trung phát triển sức mạnh quân sự và đạt được thế quân bình với Mỹ về bộ ba vũ khí hạt nhân chiến lược (tàu ngầm hạt nhân, máy bay ném bom hạt nhân và tên lửa hạt nhân vượt đại Châu) vào đầu những năm 1970 mà cho đến tận bây giờ Mỹ vẫn chưa tìm cách phá vỡ nổi.

Rõ ràng, sai lầm thì phải trả giá. Và việc rút ra kinh nghiệm muộn màng còn hơn là tiếp tục sa lầy trong đống bùng nhùng về mặt chiến lược.

5. Trong kỷ nguyên "hậu Afghanistan", Mỹ sẽ càng có điều kiện tập trung nguồn lực nhiều hơn đối phó với nguy cơ Trung Quốc.

Ngay sau khi lên nắm quyền 20/1/2021, Chính quyền Biden đã "phá bỏ" nhiều di sản đối nội và đối ngoại của Chính quyền Trump. Tuy nhiên, điểm chung lớn nhất giữa hai chính quyền là việc tiếp tục coi Trung Quốc là thách thức chiến lược nghiêm trọng và toàn diện nhất đối với nước Mỹ.

Khác với thất bại trong chiến tranh Việt Nam, cùng "Hội chứng Việt Nam" kéo dài hàng thập kỷ sau đó, cuộc rút lui khỏi Afghanistan 8/2021 có thể sẽ không để lại hội chứng lớn, bởi lẽ: (i) Vào những năm tháng cuối cùng của cuộc chiến Afghanistan, Mỹ chỉ duy trì một lực lượng quân sự hạn chế gồm 2500 lính và một ngân sách quân sự tượng trưng; (ii) Nga và Trung Quốc tuy được xem là địch thủ, nhưng khác với thời kỳ Chiến tranh lạnh, hai nước này chưa đủ tiềm lực quân sự để mở rộng ảnh hưởng ra bên ngoài, thách thức sự có mặt quân sự của Mỹ hay chỉ đơn giản là lấp khoảng trống về an ninh do Mỹ để lại.

Tuy cùng chia sẻ mục tiêu ngăn chặn và kiềm chế Trung Quốc ở thời điểm hiện tại, nhưng cách thức tiếp cận và xử lý vấn đề Trung Quốc giữa hai chính quyền lại có những khác biệt cơ bản. Trong khi Chính quyền Trump thiên về hành động đơn phương (America Alone) thì Chính quyền Biden lại "nhẹ nhàng" hơn trong cách sử dụng ngôn từ, nhưng hành động thì quyết liệt không kém. Ngoài ra, chính quyền Biden còn khéo léo lôi kéo đồng minh, đối tác trong việc xây dựng các liên minh trên phạm vi toàn cầu và ở các khu vực thiết yếu như củng cố Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, đẩy nhanh tiến trình thiết chế hóa Nhóm Bộ tứ gồm Mỹ, Australia, Ấn Độ và Nhật Bản để hình thành mặt trận thống nhất chống Trung Quốc. Đối với giới hoạch định chính sách cấp cao của Trung Quốc, việc đối phó với một đối thủ cứng rắn công khai như Trump thậm chí còn "dễ xơi" hơn là đối phó với một Biden mềm mỏng bên ngoài, nhưng quyết liệt bên trong.

Thái độ cứng rắn với Trung Quốc thể hiện rõ nhất trong Tuyên bố chung mang tên "Tinh thần Nhóm bộ tứ" được đưa ra nhân kết thúc Hội nghị Thượng đỉnh đầu tiên của nhóm này tháng 3/2021. Tiếp đó, tinh thần chống Trung Quốc còn được thể hiện trong các Tuyên bố, Thông cáo chung nhân kết thúc các Hội nghị Thượng đỉnh NATO, G-7, G-20, Mỹ-EU trong tháng 6/2021. Kết quả đáng chú ý của các cuộc gặp trên dưới sự dẫn dắt của Chính quyền Biden là các nhà lãnh đạo Nhóm Bộ tứ cam kết cung cấp 1 tỷ liều vaccine từ nay đến cuối năm 2022 cho các nước châu Á, còn các nhà lãnh đạo Nhóm G-7 cam kết thúc đẩy đại kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng ở các nước đang phát triển với tên gọi Xây dụng lại thế giới tốt đẹp hơn B3W (Build Back Better World) trị giá 40.000 tỷ USD từ nay đến năm 2035. Tất cả đều nhằm tranh thủ, lôi kéo đồng minh, tập hợp lực lượng để đối phó với Trung Quốc, cũng như hóa giải Sáng kiến Vành Đai và Con đường BRI (Belt and Road Initiative) của Trung Quốc mà hiện đã có trên 100 quốc gia tham gia.

Ngay cả cuộc gặp Thượng đỉnh Mỹ-Nga tại Geneva ngày 9/6/2021 cũng không nằm ngoài mục tiêu đó của chính quyền Biden, đó là ý đồ tìm cách tách liên minh Trung-Nga hay ít nhất cũng trung hòa thái độ của Nga trong cuộc đấu Mỹ-Trung hiện nay. Cuộc gặp này, ở khía cạnh chiến lược, cũng có phần tương tự như cuộc gặp lịch sử Nixon-Mao Trạch Đông năm 1972 dẫn đến bình thường hóa quan hệ với Trung Quốc, còn Mỹ thì được rảnh tay "chơi tất tay" với Liên Xô, với kết cục là Liên bang Xô Viết tan rã hoàn toàn vào năm 1991.

6. Thay vì trông cậy vào sự có mặt quân sự của Mỹ tại Afghanistan, biến Afghanistan thành vùng đệm an ninh, giờ đây Trung Quốc sẽ phải chi nhiều nguồn lực hơn và trực tiếp đối phó với nguy cơ bất ổn mới ở khu vực biên giới phía Tây.

Cuối tháng 7/2021, tức trước khi Kabul thất thủ khoảng hai tuần, giới truyền thông và nhiều nhà phân tích chính trị thế giới không khỏi bất ngờ về cuộc gặp công khai cấp cao tại Thiên Tân giữa Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị và thủ lĩnh, đồng sáng lập Taliban Mulla Abdul Ghani Barada.

Tại cuộc gặp này, Ngoại trưởng Vương nghị đề cập đến một số vấn đề đáng chú ý: (i) Trung Quốc coi Taliban là một lực lượng chính trị và quân sự quan trọng ở Afghanistan; (ii) Trung Quốc mong muốn Taliban sẽ đóng một vai trò quan trọng trong tiến trình hòa bình, hòa giải và xây dựng hình ảnh đất nước Afghanistan; (iii) Trung Quốc tôn trọng độc lập chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Afghanistan và kiên trì nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ của nước này; (iv) Trung Quốc sẽ đóng góp vào tiến trình tái thiết Afghanistan sau khi Mỹ rút quân và xem xét việc mở rộng Hành lang kinh tế Trung Quốc- Pakistan, một thành tố quan trọng của Sáng kiến Vành đai và Con đường, cho Afghanistan tham gia; (v) Trung Quốc đề nghị Taliban chấm dứt và cắt đứt hoàn toàn quan hệ với Phong trào Hồi giáo Đông Turkestan, một tổ chức Trung Quốc coi là khủng bố quốc tế, để thúc đẩy hòa bình và an ninh khu vực.

Ở góc độ nào đó, việc Trung Quốc công khai quan hệ ở cấp cao với Taliban ngay trước ngày Kabul thất thủ cho thấy "tầm nhìn xa, trông rộng", cũng như chính sách thực dụng của Trung Quốc. Nhưng ở một góc độ khác, nó cho thấy lãnh đạo Trung Quốc thực sự lo ngại về các nguy cơ an ninh tiềm ẩn sau khi Mỹ rút quân.

Một là, với 76 km đường biên giới chung phía với Afghanistan, lại nằm ở khu vực phía Tây bất ổn giáp với khu Tự trị Tân Cương và Trung Á, Trung Quốc lo ngại thắng lợi của Taliban sẽ sẽ tạo ra động lực tinh thần khích lệ các phần tử Hồi giáo cực đoan, đặc biệt là Phong trào Hồi giáo Đông Turkestan, mở rộng các hoạt động khủng bố gây bất ổn tại khu vực Tân Cương, cũng như các khu vực nằm phía sâu trong nội địa Trung Quốc.

Hai là, khi Mỹ và NATO không còn đảm nhiệm vai trò bảo trợ về an ninh và viện trợ kinh tế cho Afghanistan, khả năng cao là nước này dưới sự cai trị của Taliban sẽ rơi vào khủng hoảng kinh tế rồi tiếp theo là vòng xoáy nội chiến và các bất ổn an ninh như trường hợp Somalia, Syria, Libya... Nếu không xử lý khéo, các bất ổn tại Afghanistan sẽ trở thành các bất ổn ở khu vực biên giới của chính Trung Quốc, như trường hợp Pakistan.

Ba là, việc tập trung nguồn lực xử lý các thách thức an ninh phía Tây sẽ ít nhiều ảnh hưởng đến việc tập trung phát triển kinh tế sau đại dịch Covid-19 cũng như năng lực của Trung Quốc đối phó với liên minh toàn cầu mới kiềm chế Trung Quốc do Mỹ phát động.

7. Khả năng cao là Afghanistan sẽ trở thành trung tâm bất ổn mới của thế giới, tác động trực tiếp đến an ninh Trung Á, đến an ninh của 3 cường quốc láng giềng là Ấn Độ, Nga và Trung Quốc, thậm chí cả EU xa xôi.

Trước Afghanistan, lịch sử can thiệp quân sự của Mỹ và phương Tây vào các quốc gia Hồi giáo từ Trung Đông đến Bắc Phi như Iraq, Syria đến Somalia, Libya... là những câu chuyện thất bại đáng buồn. Afghanistan nhiều khả năng không nằm ngoài ngoại lệ đó.

Afghanistan có lẽ là quốc gia duy nhất trên thế giới chịu sự can thiệp và xâm lược liên tục của các siêu cường suốt từ thời kỳ cao điểm của Chiến tranh lạnh năm 1979 đến nay. Chưa khi nào kể từ năm 1979 đến nay, một phe thắng cuộc ở Afghanistan kiểm soát có hiệu quả 2/3 lãnh thổ đất nước do các cuộc nội chiến nồi da, nấu thịt diễn ra triền miên giữa các nhóm du kích, các bộ lạc và các nhóm sắc tộc. Thực tế đó như những vết thương không bao giờ lành và khiến cho quá trình hòa giải dân tộc ở nước này không bao giờ đi đến đích. Do đó, khả năng nước này rơi vào vết xe đổ của các quốc gia bất ổn nêu trên không phải là không có cơ sở.

Việc Taliban hứa hẹn không sử dụng lãnh thổ của mình để tấn công nước Mỹ theo thỏa thuận Doha là một chuyện, nhưng có làm được việc đó hay không lại là chuyện khác vì trên thực tế Taliban không đủ khả năng để kiểm soát toàn bộ lãnh thổ rộng lớn, cũng như hoạt động của các nhóm khủng bố Hồi giáo cực đoan khác.

Tuy nhiên, do cách xa về địa lý, cộng với ưu thế vượt trội của vũ khí thông minh, thông tin tình báo... nên nước Mỹ có khả năng kiểm soát các cuộc tấn công khủng bố như dạng 11/9 hay ở quy mô nhỏ tốt hơn trước rất nhiều. Và từ năm 2001 đến nay hầu như không có vụ khủng bố lớn nào xảy ra trên đất Mỹ.

Tuy nhiên, các quốc gia khác lại không có được ưu thế đó. Nhìn dòng người tỵ nạn chạy trốn khỏi Afghanistan trong những ngày qua, nhiều người không khỏi rùng mình khi nghĩ đến viễn cảnh, dù khả năng lúc này tương đối thấp, là Taliban trà trộn vào dòng người di tản và đợi thời cơ để "ra tay" sau đó. Những vụ đánh bom khủng bố đẫm máu tại Jammu và Kashmir, Hyderabade, Mumbai (Ấn Độ), St. Petersburg, Moscow (Nga), Bruxelles, Paris, Berlin... bởi bàn tay của các nhóm khủng bố Hồi giáo cực đoan, trong đó có nhiều phần tử đến từ dòng người tỵ nạn Trung Đông, Nam Á trong những năm qua là những ví dụ nhãn tiền.

Tuy nhiên, điều tồi tệ nhất vẫn chưa dừng lại ở đó. Trong tình huống xấu nhất, phong trào Taliban của Bộ tộc Pashtun sống ở miền Bắc Pakistan, một phiên bản khác của Taliban Afghanistan, tìm cách gây bất ổn khắp đất nước hoặc đấu tranh ly khai. Chưa kể, việc Taliban công khai tuyên bố sẽ sử dụng đạo luật Hồi giáo Sharia trong cai trị cũng là một nhân tố cản trở các cải cách dân chủ và thúc đẩy xu hướng hà khắc tôn giáo, mầm mống gây bất ổn trên phạm vi toàn cầu.

8. Việc kết thúc cuộc chiến tại Afghanistan là sự mở đầu cho việc định hình lại các cuộc can thiệp quân sự của Mỹ tại nước ngoài trong tương lai.

Sau thất bại tại Việt Nam năm 1975, Mỹ đã rút ra một số bài học sau liên quan đến can thiệp quân sự của mình ở nước ngoài: (i) Quân đội chỉ can thiệp quân sự ở nước ngoài khi nắm chắc phần thắng; (ii) Không can dự quân sự trực tiếp quá lâu và quá sâu mà chỉ hỗ trợ cho các chính quyền được Mỹ ủng hộ thông qua huấn luyện và trợ giúp vũ khí; (iii) Quân đội chỉ tham gia các hoạt động quân sự đơn thuần, không can dự vào tiến trình tái thiết quốc gia hoặc hòa giải dân tộc ở quốc gia mà Mỹ xâm chiếm; và (iv) các nhà hoạch định chiến lược và quân sự phải có chiến lược rút lui (exist strategy) nếu như kế hoạch can thiệp quân sự thất bại.

Đây là những điểm chính của học thuyết quân sự mang tên vị tướng Collin Powell, cựu Tổng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ, người chỉ huy cuộc Chiến tranh Vùng Vịnh (CTVV) lần thứ nhất (17/1 - 28/2/1991). Cần nhắc lại rằng CTVV I là cuộc can thiệp quân sự tại nước ngoài lớn nhất của Mỹ kể từ sau Chiến tranh Việt Nam. Và học thuyết Powell ra đời chủ yếu để nhằm trấn an dân Mỹ rằng nước Mỹ sẽ không tiến hành một cuộc Chiến tranh Việt Nam thứ hai.

Quả thực CTVV I là sự phô trương sức mạnh quân đội Mỹ với các loại vũ khí thông minh thế hệ mới, cộng với chiến lược quân sự chỉ sử dụng không quân và tên lửa tầm trung Cruise và Tomahawk để đè bẹp sức mạnh quân sự đối phương trước khi bộ binh tham chiến. Chỉ trong vòng 40 ngày đầu năm 1991, Mỹ đã đè bẹp phần lớn sức mạnh quân sự của lực lượng Vệ binh Cộng hòa Iraq, giải phóng Kuwait, khiến chính quyền Saddam Hussein phải chấp nhận toàn bộ các yêu sách của liên quân do Mỹ lãnh đạo nhằm tránh một cuộc lật đổ.

Tuy nhiên, thói đời là khi ở đỉnh cao của quyền lực và sức mạnh, thì các bài học của quá khứ lại chẳng ai thèm nhớ. Kết cục là Mỹ lại sa chân vào hai cuộc can thiệp quân sự lớn và dài nhất nhất kể từ sau Chiến tranh Thế giới thứ 2, đó là Cuộc chiến Iraq hay Cuộc chiến vùng Vịnh lần thứ hai (20/3/2003 - 15/2/2011) và Cuộc chiến Afghanistan (7/10/2001 - 15/8/2021). Hai cuộc chiến này tiêu tốn của Mỹ khoảng 2.000 tỷ USD, 10.000 lính tử thương, vài chục ngàn thương binh, chưa kể phí tổn và thương vong của các đồng minh.

Do đó, sau các cuộc can thiệp quân sự tại Iraq trước đó và tại Afghanistan mới đây, khả năng cao là Mỹ sẽ quay trở lại "Học thuyết Powell", với một số điều chỉnh cho phù hợp với tình hình mới. Sở dĩ Mỹ buộc phải dùng lại Học thuyết Powell là vì: (i) Dư luận Mỹ và phần đông chính giới sẽ không ủng hộ những cuộc phiêu lưu, can thiệp quân sự dài hạn và tốn kém ở nước ngoài; (ii) Bản thân nước Mỹ hiện cũng "nghèo" đi nhiều, nợ công chồng chất (hiện lên tới gần 28.500 tỷ USD) nên cũng không kham nổi các cuộc can thiệp quân sự tốn kém.

Ngay cả các đồng minh quân sự thân thiết của Mỹ như NATO hoạt động trong khuôn khổ Lực lượng Trợ giúp An ninh Quốc tế (ISAF), sau thất bại tại Afghanistan trong sứ mệnh quân sự đầu tiên bên ngoài lãnh thổ NATO, giờ đây cũng chẳng mặn mà hỗ trợ các hoạt động can thiệp quân sự của Mỹ trừ phi họ có lợi ích sát sườn.

9. Sự rút lui vô tổ chức khỏi Afghanistan đang và sẽ tác động nghiêm trọng đến nội bộ chính trường Mỹ hiện nay, đến cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2022 cũng như cuộc bầu cử Tổng thống sắp tới năm 2024.

Ngay sau khi Kabul bất ngờ thất thủ và tiếp đó là sự rút lui hỗn loạn của Mỹ và đồng minh, nhiều nghị sĩ Quốc hội, các nhà phân tích chính trị, một số cựu quan chức quân sự và tình báo Mỹ đã cảnh báo nguy cơ khủng bố nhắm trực tiếp vào binh sĩ và công dân Mỹ.

Cuộc tấn công khủng bố tại sân bay Kabul ngày 27/8/2021 giết chết 170 sinh mạng, trong đó có 13 lính thủy quân lục chiến Mỹ, như giọt nước tràn ly, khơi mào cho các cuộc tấn công, chỉ trích vào hàng loạt yếu kém của Chính quyền Biden: Từ chuyện thông tin tình báo sai đến việc lập kế hoạch và tổ chức thực hiện kém, rồi từ câu chuyện rút quân hỗn loạn khỏi Afghanistan đến câu chuyện người nhập cư ồ ạt ở biên giới phía Nam nước Mỹ, tình trạng an ninh kém ở các đô thị lớn, dịch Covid-19 đang gia tăng trở lại...

Đúng như cổ nhân có nói: Thành công thì có nhiều ông bố (tức nhiều người kéo đến nhận vơ là thành tích của mình), trong khi thất bại lại là một đứa trẻ mồ côi (tức không có ai đứng ra nhận trách nhiệm). Sự hỗn độn tại Kabul lúc này chính là đứa trẻ mồ côi đó. Và như thông lệ, mọi tội lỗi, chỉ trích đều nhằm vào Chính quyền Biden. Còn ông Biden tuy nhận lãnh trách nhiệm cá nhân, nhưng cho rằng chỉ thực hiện theo quyết định rút quân đã đạt được trước đó giữa Chính quyền Trump và phe Taliban.

Một điều hiếm hoi là lần đầu tiên cả giới truyền thông cánh hữu và cánh tả như CNN, New York Times, Washington Post... đều dành những lời lẽ nặng nề nhất, coi đây là thất bại chiến lược và đối ngoại lớn nhất của chính quyền Biden. Họ so sánh thất bại này với cách xử lý kém cỏi của Tổng thống Kennedy trong vụ Vịnh Con lợn (Cuba) 4/1961, hay vụ Tổng thống Carter xử lý vụ khủng hoảng con tin tại Tehran, Iran, giai đoạn 11/1979 - 2/1981. Một số nghị sĩ Cộng hòa còn đòi đăng đàn luận tội Tổng thống Biden, tương tự như cách phe Dân chủ 2 lần đòi luận tội cựu Tổng thống Trump trước kia, hoặc kêu gọi Tổng thống Biden từ chức.

Trong bất kỳ tình huống nào, sự hỗn loạn trong cách xử lý vấn đề ở Afghanistan vừa qua sẽ được các đối thủ của ông Biden tận dụng tối đa, đưa vào chương trình nghị sự tranh cử của mình khi mà cuộc bầu cử giữa kỳ tại hai viện của QH Mỹ chỉ còn hơn một năm nữa là bắt đầu. Hơn nữa, họ còn tiếp tục lợi dụng vấn đề này để ngăn trở các chương trình nghị sự lớn khác của chính quyền, đặc biệt là việc thông qua Kế hoạch xây dựng hạ tầng 1.000 tỷ USD và gói kích thích kinh tế 3.500 tỷ USD mà Chính quyền Biden coi là ưu tiên hàng đầu.

Rõ ràng, chỉ sơ sểnh việc "cỏn con" như rút quân, thất bại trong việc duy trì chính quyền thân Mỹ tại Kabul, đã dẫn đến rối loạn và hàng loạt các sai lầm liên tiếp khiến chính quyền Biden đang trả giá rất đắt. Nếu vụ này không được xử lý êm thấm sớm, nó sẽ dẫn đến các thay đổi ngoạn mục trong nền chính trị Mỹ trong cuộc bầu cử Quốc hội giữa kỳ 2022 và cuộc bầu cử Tổng thống năm 2024, và biết đâu thắng lợi lại nghiêng về phía Cộng hòa.

10. ASEAN sẽ tiếp tục là tâm điểm mới trong bàn cờ địa-chiến lược khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, cũng như trong cạnh tranh Trung - Mỹ ở khu vực Đông Á và trên phạm vi toàn cầu.

Như trên đã nói, trong Chiến lược an ninh - đối ngoại "hậu Afghanistan" chính quyền Biden sẽ tiếp tục chiến lược của chính quyền tiền nhiệm, đó là đặt trọng tâm vào khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.

Trong chiến lược này, ASEAN được Mỹ đặc biệt coi trọng vì một số lý do:

Một là, ASEAN nằm ở khu vực địa-chiến lược trọng yếu, nối Đông Á với khu vực Ấn Độ Dương. Đông Nam Á còn là cầu nối, án ngữ đường giao thông hàng hóa và chở dầu trên biển giữa các trung tâm kinh tế lớn của thế giới như Ấn Độ, Trung Đông và Châu Âu với Đông Á. Hơn nữa, nhìn trên bản đồ thế giới, ASEAN không chỉ nằm ở điểm giao nhau của khu vực Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương mà còn nằm ở trọng tâm của tứ giác chiến lược gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia.

Hai là, ASEAN là đối tác chiến lược quan trọng của Mỹ. Với số dân 670 triệu người, tổng GDP khoảng 3.300 tỷ USD (tương đương với nền kinh tế lớn thứ 5 trên thế giới) và tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm trên 5%, ASEAN là đối tác kinh tế quan trọng của Mỹ. Mỹ hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai của ASEAN, chỉ sau Trung Quốc. Còn đầu tư của Mỹ tại ASEAN hiện đạt 350 tỷ USD, tức lớn gấp 2,5 lần đầu tư của Mỹ vào Trung Quốc.

Mỹ và ASEAN thiết lập quan hệ đối thoại từ năm 1977 và Mỹ là một trong những nước phương Tây đầu tiên thiết lập quan hệ đối thoại với ASEAN. Năm 2011, Mỹ là quốc gia ngoài ASEAN đầu tiên đặt Đại sứ thường trực bên cạnh Ban thư ký ASEAN để thúc đẩy quan hệ Mỹ - ASEAN. Tiếp theo Mỹ, hiện hơn 10 nước đối tác và đối tác chiến lược của ASEAN thiết lập cơ quan thường trực cấp Đại sứ tại Jakarta. Năm 2015, ASEAN và Mỹ đã nâng cấp quan hệ lên thành đối tác chiến lược.

Ba là, ASEAN thiết lập nhiều kênh, diễn đàn quan trọng ở khu vực, trong đó ASEAN đóng vai trò trung tâm để thúc đẩy quan hệ của ASEAN với các đối tác bên ngoài như các Hội nghị cấp Ngoại trưởng của ASEAN với các đối tác (PMC + 1), Diễn đàn khu vực ASEAN ARF, Hội nghị cấp cao Đông Á EAS, Hội nghị Bộ trưởng quốc phòng của ASEAN với các nước đối tác ADMM Plus... Đây là các kênh quan trọng do ASEAN dẫn dắt và có sự tham gia của Mỹ cũng như các đối tác quan trọng khác của ASEAN. Các kênh này giúp Mỹ mở rộng, phát huy ảnh hưởng, đồng thời tăng cường thúc đẩy quan hệ với các đồng minh, đối tác quan trọng của mình trong khu vực.

Khi không còn phải bận tâm nhiều ở Afghanistan thì việc chuyển hướng sang ASEAN, Đông Nam Á - khu vực trọng tâm trong bàn cờ chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ là điều dễ hiểu. Đó chính là lý do Mỹ liên tục tăng cường sự hiện diện cấp cao của mình ở khu vực, thể hiện qua các chuyến thăm gần đây đến Đông Nam Á của BT Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin trong tháng 7 và Phó Tổng thống Kamala Harris trong tháng 8 năm 2021. Các chuyến thăm này diễn ra trong bối cảnh Mỹ đang phải bận tâm đối phó với các vấn đề nội bộ phức tạp và các rối ren tại Afghanistan.

Tất nhiên, nói đến khu vực này thì không thể nói đến tầm quan trọng của Biển Đông và không thể bỏ qua thực tế là ASEAN nằm trong vùng cạnh tranh ảnh hưởng giữa Mỹ và cường quốc đang trỗi dậy là Trung Quốc. Cũng như Mỹ, Trung Quốc hiện đang điều chỉnh chính sách, coi ASEAN và khu vực Đông Nam Á là ưu tiên số một trong chiến lược đối ngoại của mình.

Về phía mình, các nước ASEAN đã có kinh nghiệm nhất định trong xử lý cân bằng quan hệ với các nước lớn từ hàng chục năm qua và họ cũng có kinh nghiệm xương máu khi khu vực này từng là nơi đối đầu, thậm chí là chiến trường trong các cuộc chiến qua tay người khác của các nước lớn trong thời kỳ Chiến tranh lạnh.

Do đó, ASEAN sẽ phải tìm cách xử lý thấu đáo và cân bằng quan hệ với Mỹ và các nước lớn khác, sao cho khu vực này tiếp tục duy trì an ninh, ổn định và thịnh vượng, trong khi vẫn tạo được sự hấp dẫn với các đối tác bên ngoài./.

Từ Face Hoàng Anh Tuấn .

Ý kiến của John R. Bolton Ngày 23 tháng 8 năm 2021 lúc 4:49 chiều EDT

John R. Bolton từng là cố vấn an ninh quốc gia dưới thời Tổng thống Donald Trump và là tác giả của “ Căn phòng nơi nó xảy ra: Hồi ký của Nhà Trắng ”.

Nhiều phân đoạn sâu sắc về cuộc di cư của Mỹ khỏi Afghanistan đang tranh giành sự chú ý. Trong số những thách thức hàng đầu, tương lai của Pakistan nổi bật. Trong nhiều thập kỷ, Islamabad đã liều lĩnh theo đuổi vũ khí hạt nhân và hỗ trợ chủ nghĩa khủng bố Hồi giáo - những mối đe dọa mà các nhà hoạch định chính sách của Mỹ luôn đánh giá thấp hoặc xử lý sai. Với sự sụp đổ của Kabul, thời gian để bỏ bê hoặc lãng quên đã kết thúc.

Sự tiếp quản của Taliban ngay lập tức gây ra nguy cơ cao hơn rất nhiều rằng các phần tử cực đoan Pakistan sẽ gia tăng ảnh hưởng vốn đã khá lớn của họ ở Islamabad, đe dọa sẽ chiếm toàn quyền kiểm soát vào một thời điểm nào đó.

Một mô tả từng được áp dụng cho Phổ - nơi một số quốc gia sở hữu quân đội, quân đội Phổ sở hữu một quốc gia - cũng phù hợp với Pakistan. Mặc dù vậy, “bộ xương thép” của Islamabad là chính phủ thực sự về các vấn đề an ninh quốc gia. Tình báo Liên Dịch vụ, hay ISI, từ lâu đã trở thành điểm nóng của chủ nghĩa cực đoan , đã lan rộng khắp quân đội, đến các cấp bậc ngày càng cao. Thủ tướng Imran Khan, giống như nhiều nhà lãnh đạo được bầu trước đây, về cơ bản chỉ là một gương mặt xinh đẹp khác.

Trong cuộc chiến của Liên Xô ở Afghanistan, ISI đã hỗ trợ rộng rãi các mujahideen của Afghanistan chống lại quân đội Liên Xô, vì lý do tôn giáo và an ninh quốc gia. Washington đã mắc sai lầm khi sử dụng phần lớn sự trợ giúp của mình cho “quân phiệt” thông qua Pakistan, do đó từ bỏ quyền kiểm soát đối với những chính trị gia và chiến binh nào thực sự nhận được viện trợ. Pakistan cũng tạo điều kiện cho các nhóm khủng bố nhắm vào Ấn Độ, đối thủ chính trong khu vực, qua Kashmir, một điểm bùng phát tiếp tục phát ra từ sự phân chia năm 1947 và sự độc lập khỏi Anh.

Sau khi Moscow rút khỏi Afghanistan vào năm 1989, ISI không ngạc nhiên khi bắt đầu hỗ trợ Taliban và những kẻ khác đã khuất phục đất nước này vào năm 1996. Học thuyết quân sự của Pakistan cho rằng một chế độ Kabul thân thiện đảm bảo "chiều sâu chiến lược" chống lại Ấn Độ, điều mà các nhà lãnh đạo Pakistan tin rằng Taliban đã cung cấp. Khi liên quân Mỹ lật đổ Taliban vào năm 2001, ISI đã cung cấp các khu bảo tồn, vũ khí và vật tư bên trong Pakistan, mặc dù Islamabad thường xuyên phủ nhận.

Giờ đây, khi nắm quyền trở lại, Taliban có thể trả lại quyền bảo tồn cho Taliban Pakistan - đối tác Pakistan của Taliban Afghanistan - và những người cực đoan khác. Rõ ràng, thế giới không cần một chế độ khủng bố khác, nhưng rủi ro ở Pakistan là một mức độ hoàn toàn khác, thậm chí so với sự đe dọa của al-Qaeda hoặc Nhà nước Hồi giáo giành được các căn cứ an toàn ở Afghanistan.

Trong khi Iran vẫn chỉ khao khát vũ khí hạt nhân, Pakistan đã có hàng chục , có lẽ hơn 150, theo các nguồn tin công khai. Những vũ khí như vậy trong tay một Pakistan cực đoan sẽ khiến Ấn Độ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, làm gia tăng căng thẳng trong khu vực lên mức chưa từng có, đặc biệt là với vai trò trung tâm của Trung Quốc trong các chương trình hạt nhân và tên lửa đạn đạo của Islamabad. Hơn nữa, viễn cảnh Pakistan có thể chuyển các đầu đạn riêng lẻ cho các nhóm khủng bố để kích nổ ở bất kỳ đâu trên thế giới sẽ khiến một vụ 11/9 mới có nguy cơ chết chóc hơn.

Những mối nguy hiểm này cung cấp những lý do thuyết phục để duy trì sự hiện diện quân sự của Mỹ và NATO ở Afghanistan. Chúng tôi có thể tiếp tục theo dõi không chỉ các mối đe dọa khủng bố tiềm tàng mới trong nước mà còn quan sát những gì đang xảy ra trên khắp các biên giới ở Pakistan và Iran. Đáng buồn thay, chính sách rút quân Trump-Biden đã hủy bỏ chính sách bảo hiểm đó.

Từ xung đột trong Chiến tranh Lạnh chống lại Liên Xô ở Afghanistan cho đến những nỗ lực của chúng ta kể từ ngày 11/9, sự hợp tác giữa Pakistan và Hoa Kỳ là rất cần thiết. Nó khiến Washington phải bình tĩnh chỉ trích mạnh mẽ các chính sách hạt nhân và ủng hộ khủng bố của Islamabad. Giờ đây, sau khi Kabul đầu hàng, Mỹ bớt phụ thuộc vào thiện chí và sự hỗ trợ hậu cần của Pakistan. Thừa nhận sự không chắc chắn to lớn, với khả năng hạt nhân của Pakistan, Hoa Kỳ hiện phải từ chối Islamabad nếu nước này tiếp tục hỗ trợ Taliban và các phần tử khủng bố khác. Người ta nói rằng Pakistan là chính phủ duy nhất bao gồm đồng thời lực lượng đốt phá và lính cứu hỏa. Các nhân viên cứu hỏa cần phải đẩy mạnh trò chơi của họ. Họ phải thuyết phục những người đồng hương rằng đường lối gần đây của chính phủ đã khiến Pakistan trở nên kém an toàn hơn, chứ không phải nhiều hơn.

Không có bằng chứng rõ ràng rằng Pakistan đã chấm dứt hỗ trợ cho Taliban, Hoa Kỳ nên loại bỏ viện trợ của mình cho Islamabad; loại Pakistan khỏi danh sách " các đồng minh lớn không thuộc NATO "; áp đặt các biện pháp trừng phạt chống khủng bố; và hơn thế nữa. Sự nghiêng về phía Ấn Độ của chúng tôi sẽ tăng nhanh. Quan trọng nhất, chúng ta phải dành sự quan tâm tối đa cho các kho dự trữ hạt nhân và các cơ sở sản xuất vũ khí của Pakistan. Nếu một chế độ khủng bố trong tương lai ở Islamabad (hoặc thậm chí chính phủ ngày nay hoặc những người kế nhiệm có cùng chí hướng) xuất hiện sẵn sàng chuyển giao khả năng hạt nhân cho những kẻ khủng bố, chúng ta nên có hành động ngăn chặn. Điều này thật khó tin, nhưng giải pháp thay thế cho phép sử dụng những vũ khí này còn tệ hơn nhiều. Trung Quốc phải nhận thức rất rõ ý định và sự nghiêm túc của chúng tôi, bao gồm cả việc Bắc Kinh hỗ trợ lâu dài, quan trọng cho các nỗ lực hạt nhân của Islamabad khiến Trung Quốc phải chịu trách nhiệm về bất kỳ hành vi lạm dụng nào.

Tổng thống Biden có đủ kiên quyết để làm những điều cần thiết không? Chắc là không. Trong cuốn tiểu sử gần đây của George Packer về nhà ngoại giao Richard Holbrooke, ông trích dẫn từ những ghi chú của Holbrooke được thực hiện trong cuộc họp Phòng Tình huống của chính quyền Obama về Afghanistan. Packer viết: “Trong số các ghi chú của anh ấy có những sự can thiệp riêng tư . "Phó Tổng thống Joe Biden nói rằng mọi lợi ích của Pakistan cũng là lợi ích của Mỹ: 'HẢ?'"

Khẳng định của Biden đã sai khi được đưa ra và ngày nay sẽ sai lầm một cách nguy hiểm; Holbrooke đã đúng, và hùng hồn trong sự ngắn gọn của mình. Hãy hy vọng Biden đã thay đổi quyết định

‘Miếng "gân gà" cho Nga - Trung?

Nỗi bất an của Trung Quốc được phản ánh qua những chỉ trích liên tục rằng Mỹ "vô trách nhiệm" khi rút quân vội vàng khỏi Afghanistan

Kênh truyền hình Al Jazeera của Qatar đã có mặt để đưa tin khi Taliban chiếm dinh tổng thống ở Kabul hôm 15-8, qua đó cho thấy dường như Qatar biết trước kế hoạch của Taliban.Khu vực xoay trục Các phương tiện truyền thông Iran gần đây cũng đăng tải nhiều thông tin gây tranh cãi về việc Taliban sẽ không "xuất khẩu" chủ nghĩa cực đoan sang Iran hay đe dọa bất kỳ ai tại nước này; đổi lại, Tehran luôn giúp đỡ người dân Afghanistan.

Trong khi đó, Trung Quốc, Nga, Pakistan và Thổ Nhĩ Kỳ nhiều khả năng sẽ chính thức công nhận quyền kiểm soát của Taliban ở quốc gia láng giềng bất chấp hầu hết cường quốc khác tỏ ra miễn cưỡng.

Ngay sau khi chính quyền Afghanistan sụp đổ, Nga nhấn mạnh không có kế hoạch sơ tán nhân viên đại sứ quán ở Kabul, còn Thủ tướng Pakistan Imran Khan không chịu lên án các hành vi bạo lực gần đây của Taliban. Cùng với Pakistan, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan cũng tuyên bố sẽ nỗ lực vì sự ổn định ở Afghanistan, nhằm ngăn chặn làn sóng di cư ngày càng tăng từ nước này.

Binh sĩ Mỹ đỡ em bé qua bức tường sân bay ở Kabul - Afghanistan hôm 19-8.

Ảnh: REUTERS

Đối với Nga và Trung Quốc, theo các chuyên gia, bất kỳ đòn giáng nào vào uy tín và vai trò lãnh đạo của Mỹ đều là tin tốt. Kể từ khi Tổng thống Mỹ Joe Biden thông báo về việc rút toàn bộ quân đội Mỹ khỏi Afghanistan, đã xuất hiện những phỏng đoán Trung Quốc có thể tận dụng thời cơ để mở rộng tầm ảnh hưởng tại quốc gia Nam Á này.

Vấn đề càng được quan tâm sau cuộc gặp giữa các thủ lĩnh Taliban và Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị ở TP Thiên Tân hồi tháng trước. Tại cuộc gặp, ông Vương tuyên bố Taliban sẽ đóng vai trò quan trọng trong tiến trình hòa giải và tái thiết hòa bình tại Afghanistan.

Khu vực trong và quanh Afghanistan lẫn Trung - Nam Á mang ý nghĩa chiến lược đáng kể vì đây là "điểm tựa" của lục địa Á - Âu, là ngã tư giao thương và lưu thông giữa châu Á và châu Âu, trải dài từ Bắc Băng Dương đến Ấn Độ Dương.

Một thế kỷ trước, nhà địa chính trị người Anh Halford Mackinder đã gọi các khu vực trải dài từ nội địa châu Á đến Đông Âu là "khu vực xoay trục" và dự đoán thế lực nào kiểm soát được vùng đất rộng lớn này cũng sẽ thống trị toàn bộ Á - Âu và thế giới.

Lo nhiều hơn mừng

Tuy nhiên, sự trở lại đột ngột của Taliban được cho là ẩn chứa nhiều thách thức an ninh hơn là lợi ích chiến lược. Ông Andrew Small, chuyên gia tại Quỹ Marshall Đức ở Mỹ, nhận định: "Trung Quốc không nhìn nhận tình hình tại Afghanistan qua lăng kính cơ hội mà hầu như là tập trung kiểm soát các mối đe dọa".

Vốn thận trọng trước sự hiện diện của quân đội Mỹ tại Afghanistan nhưng trên thực tế, Bắc Kinh được hưởng lợi từ sự ổn định tương đối mà Washington mang lại cho khu vực này trong 2 thập kỷ qua.

Trung Quốc đặc biệt lo ngại Afghanistan sẽ trở thành căn cứ của các phần tử khủng bố và cực đoan âm mưu gây bất ổn ở Tân Cương, nơi sinh sống của người Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ, cũng như gây ảnh hưởng đến các dự án mà nước này mạnh tay đầu tư vào Trung Á thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) những năm gần đây.

Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị gặp thủ lĩnh chính trị Taliban Mullah Abdul Ghani Baradar tại Thiên Tân hôm 28-7. Ảnh: REUTERS

Dù Taliban đã cam kết không bao giờ cho phép bất kỳ lực lượng nào sử dụng lãnh thổ Afghanistan để gây tổn hại Trung Quốc trong cuộc gặp ở Thiên Tân tháng trước song ông Small cho rằng Bắc Kinh "không thoải mái với ý thức hệ của Taliban". "Chính phủ Trung Quốc lo ngại thành công của Taliban sẽ khơi dậy hoạt động quân sự trên khắp khu vực, bao gồm Taliban tại Pakistan" - ông Small nói.

Nỗi bất an của Bắc Kinh còn được phản ánh qua những chỉ trích liên tục rằng Mỹ "vô trách nhiệm" khi rút quân vội vàng. Thế nhưng, cho đến nay, nền kinh tế thứ hai thế giới không cho thấy có ý định đưa quân đến Afghanistan để lấp đầy khoảng trống quyền lực mà Mỹ để lại. Theo các chuyên gia, thay vì nối gót Mỹ, Trung Quốc có thể áp dụng một cách tiếp cận thực dụng hơn: Sẵn sàng công nhận và thảo luận với Taliban miễn là phù hợp với lợi ích của họ.

Tương tự Trung Quốc, Nga cũng muốn lực lượng Mỹ rời đi nhưng lại không thích viễn cảnh Taliban chiếm toàn bộ quyền kiểm soát. Theo hãng Reuters, Moscow lo ngại về nguy cơ bất ổn có thể lan sang các nước láng giềng Trung Á thuộc Liên Xô cũ, nơi Nga duy trì các căn cứ quân sự.

Nga có căn cứ quân sự ở Tajikistan với hơn 6.000 binh lính làm nhiệm vụ bảo vệ an ninh dọc biên giới Tajikistan - Afghanistan. Hồi đầu tháng 7, Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov tuyên bố: "Chúng tôi sẽ làm mọi thứ có thể, bao gồm cả việc sử dụng căn cứ quân sự Nga gần biên giới Tajikistan với Afghanistan, để ngăn chặn bất kỳ hành động xâm phạm, gây hấn nào nhằm vào các đồng minh của chúng tôi".

Ba kịch bản sắp tới

Theo tờ Nikkei Asia, kịch bản đầu tiên là Trung Quốc và Nga can dự sâu hơn vào Afghanistan, từ đó hình thành trật tự mới do hai nước này dẫn đầu ở Trung - Nam Á. Kịch bản thứ hai là 5 quốc gia Trung Á - gồm Kazakhstan, Uzbekistan, Tajikistan, Kyrgyzstan và Turkmenistan - sẽ bắt tay nhau tự bảo đảm an ninh khu vực để ngăn chặn ảnh hưởng gia tăng của Nga - Trung. Cuối cùng là sự thống trị của Taliban ở Afghanistan sẽ tạo đà cho các phần tử Hồi giáo cực đoan gây bất ổn toàn khu vực.

Kịch bản thứ 3 được cho là tồi tệ nhất. Tuy nhiên, việc Bắc Kinh và Moscow chiếm ưu thế trong khu vực cũng không phải là kết quả được các bên liên quan mong muốn.

Theo ông Frederick Starr, chuyên gia về Âu - Á tại Hội đồng Chính sách Đối ngoại Mỹ, kịch bản thứ hai nhiều khả năng đem lại ổn định nhất. Chuyên gia này cho rằng các nước Trung Á cũng không muốn bị cuốn vào tầm ảnh hưởng của các cường quốc và đang tích cực đi đầu trong hội nhập kinh tế khu vực.

^(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 20-8

20 năm "dã tràng" ở Afghanistan: Taliban 2.0 hay bậc thầy lừa dối?

Sau khi Taliban chiếm quyền kiểm soát, Afghanistan nhiều khả năng chứng kiến bạo lực leo thang khi các phe phái đấu đá tranh giành quyền lực

Tỉnh Panjshir và thung lũng cùng tên, cách phía Bắc thủ đô Kabul hơn 100 km, một lần nữa trở thành thành trì chính trong cuộc chiến chống lại phong trào Taliban sau khi hầu hết tỉnh còn lại rơi vào tay tổ chức này.

Chia năm xẻ bảy

Ông Ahmad Massoud, con trai của "mãnh sư Panjshir" Ahmad Shah Massoud, có thể sẽ tham gia dẫn dắt chiến dịch phản kháng Taliban lần thứ hai này. Ông Ahmad Shah Massoud là một trong những thủ lĩnh hàng đầu của Liên minh Phương Bắc từng đối đầu với Taliban cho đến khi lực lượng này bị Mỹ lật đổ năm 2001.

Nhiều binh sĩ Afghanistan đã tập trung tại Panjshir để bảo vệ các nhà lãnh đạo chính trị, gồm Phó Tổng thống thứ nhất Amrullah Saleh, người hôm 17-8 tuyên bố là "tổng thống lâm thời hợp pháp" sau khi Tổng thống Ashraf Ghani rời khỏi đất nước. Ông Saleh viết trên Twitter: "Tôi sẽ không làm hàng triệu người lắng nghe mình phải thất vọng. Tôi sẽ không đội trời chung với Taliban. Hãy tham gia lực lượng kháng chiến".

Ông Saleh cho hay đang liên lạc với các lãnh đạo chính trị để tìm kiếm sự ủng hộ trong cuộc chiến mới. Quân số của lực lượng tại Panjshir chưa được xác định nhưng chủ yếu là binh sĩ Afghanistan thoát khỏi vòng vây Taliban thời gian qua.

Trước đó, theo tạp chí Clingendael Spectator (Hà Lan), lãnh chúa Abdul Rashid Dostum nổi tiếng ở miền Bắc Afghanistan cũng tuyên bố sẽ lãnh đạo cuộc chiến chống Taliban hồi tháng 6 năm nay. Ông Dostum là viên tướng nổi tiếng của Liên minh phương Bắc khi xưa và từng giữ chức Phó Tổng thống Afghanistan.

Là đồng minh quan trọng của Mỹ trong khoảng 20 năm Mỹ hiện diện quân sự ở Afghanistan, ông Dostum rời khỏi Mazar-i-Sharif hôm 14-8 sau khi Taliban giành quyền kiểm soát thành phố lớn thứ tư nước này.

Về phía Taliban, giới quan sát cho rằng nhiệm vụ của người điều hành lần này sẽ phức tạp và nhiều thách thức hơn. Theo tờ The Guardian, ứng viên tiềm năng cho vị trí này là lãnh đạo tối cao hiện nay của Taliban Haibatullah Akhundzada, người Pashtun 60 tuổi.

Haibatullah Akhundzada là người kế nhiệm Akhtar Mansour - thủ lĩnh đã thiệt mạng trong cuộc không kích của Mỹ gần biên giới Pakistan vào năm 2016. Akhundzada có 3 cấp phó và những người này có thể đảm nhiệm các vị trí trong chính phủ của Taliban.

Người thứ nhất là Mullah Abdul Ghani Baradar, hiện phụ trách văn phòng chính trị của Taliban. Cấp phó thứ 2 là Mullah Mohammad Yaqoob, con trai của thủ lĩnh Taliban quá cố Mullah Mohammed Omar và là người nắm giữ ủy ban quân sự. Cấp phó thứ 3 là Sirajuddin Haqqani, được cho là đảm nhiệm giám sát tài chính và có quan hệ gần gũi với một số nhân vật cấp cao thuộc al-Qaeda.

Ôn hòa vì cần tiền?

Trong 5 năm cầm quyền trước đây (1996-2001), lực lượng Taliban áp đặt Luật Hồi giáo Sharia hà khắc, khiến nhiều người Afghanistan hãi hùng. Lần này, Taliban cam kết bảo vệ quyền của phụ nữ, người thiểu số và bảo đảm Afghanistan sẽ không gây ra mối đe dọa cho bất kỳ quốc gia nào. Thậm chí, sau khi chiếm Kabul, Taliban đề nghị nhân viên các cơ quan chính quyền tiếp tục làm việc, cam kết ân xá cho những ai chấp nhận hạ vũ khí.

Các tay súng Taliban gác tại một chốt kiểm soát ở thủ đô Kabul hôm 17-8 Ảnh: REUTERS

Trao đổi với đài CNN, phát ngôn viên Taliban Suhail Shaheen hôm 15-8 cho rằng người Mỹ nên tin tưởng họ. Phát ngôn viên này nhấn mạnh: "Sau khi ký hiệp định với Mỹ, chúng tôi đã tuân thủ không tấn công lực lượng Mỹ, không một binh sĩ Mỹ nào bị giết hại".

Chuẩn tướng về hưu Mark Kimmitt, cựu trợ lý ngoại trưởng phụ trách các vấn đề chính trị trong chính quyền cựu Tổng thống George W. Bush, nhận định đây là ví dụ cho thấy chiến dịch ngoại giao của Taliban đã được cải thiện.

Thái độ ôn hòa của Taliban những ngày qua được đồn đoán là do nguồn tài chính sắp cạn kiệt. Để cải thiện kinh tế Afghanistan giữa lúc đại dịch Covid-19 đang hoành hành, Taliban buộc phải dựa vào viện trợ nước ngoài. Thế nhưng, một số nhà tài trợ lớn, gồm Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB), đã đóng băng viện trợ Afghanistan. Theo số liệu của WB, năm 2020, dòng tiền viện trợ chiếm đến 42,9% nguồn GDP trị giá 19,8 tỉ USD của Afghanistan.

Hiện chưa rõ Trung Quốc, nước láng giềng của Afghanistan, có dự định lấp đầy khoảng trống một khi các nước phương Tây tiếp tục quay lưng hay không. Ngoài lượng tiền mặt sẵn có, Taliban khó lòng tiếp cận các quỹ khác vì hầu hết quỹ dự trữ của nước này được giữ tại nước ngoài, theo giám đốc ngân hàng trung ương Afghanistan Ajmal Ahmady. Phần lớn quỹ này đặt ở Mỹ và chính quyền của Tổng thống Joe Biden đã sớm tuyên bố chặn cửa Taliban.

Hãng dịch vụ tài chính Western Union cũng thông báo tạm ngưng chuyển khoản ngân hàng từ nước ngoài tới Afghanistan. Theo ước tính vào tháng 5-2021 của WB, lượng kiều hối gửi về Afghanistan hồi năm 2020 vào khoảng 789 triệu USD.

"Lộ mặt trong 6 tháng"

Ông Ahmed Rashid, nhà báo người Pakistan đưa tin về Taliban khi nhóm này thành lập năm 1994, cho hay thế hệ lãnh đạo cũ của Taliban từ thập niên 1990 đã trau dồi kiến thức nhiều hơn. Tuy nhiên, các thủ lĩnh chiến trường thế hệ trẻ lại có xu hướng cực đoan hơn.

Taliban 2.0 không khác gì Taliban 1.0 ngoại trừ… biết PR hơn, theo ông Kimmitt. "Họ là những bậc thầy lừa dối, rất giỏi về tuyên truyền và tâm lý chiến. Trong 6 tháng tới, Taliban sẽ trở lại là Taliban 1.0 của trước năm 2001" - nhà báo Kimmitt dự báo.

Một trong những dấu hiệu sớm minh chứng cho nhận định của ông Kimmitt là việc Waheedullah Hashimi, chỉ huy cấp cao của Taliban, khẳng định với Reuters hôm 18-8: "Afghanistan sẽ không phải là một nền dân chủ. Chỉ có luật Hồi giáo Sharia. Thủ lĩnh tối cao Haibatullah Akhundzada có thể đứng đầu hội đồng lãnh đạo với vai trò tương tự tổng thống".

Trong một năm qua, Taliban hứa hẹn cắt đứt quan hệ với al-Qaeda nhưng theo ông Doug London, cựu nhân viên Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) phụ trách chống khủng bố ở Afghanistan, Taliban và al-Qaeda vẫn có liên hệ sâu sắc, thậm chí có nhiều cuộc kết hôn giữa thành viên hai nhóm. Do đó, Taliban nhiều khả năng sẽ tiếp tục cung cấp nơi ẩn náu và hỗ trợ al-Qaeda, từ đó dẫn đến nguy cơ hồi sinh cả mạng lưới này lẫn tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng tại Afghanistan.

XUÂN MAI

Bỏ rơi Afghanistan Sau Việt Nam người Mỹ đã mệt mỏi với chiến tranh

Tình hình Afghanistan tiếp tục là mối quan tâm của các báo Pháp hôm nay 18/08/2021. Le Monde chạy tựa « Chiến thắng của Taliban : Cú sốc toàn cầu », Le Figaro lo lắng « Afghanistan : Châu Âu muốn tránh một làn sóng di dân ». Các khía cạnh khác như số phận của phụ nữ, những người từng cộng tác với phương Tây, nguy cơ Afghanistan nuôi dưỡng khủng bố…cũng được đề cập nhiều ở các trang trong.

Câu chuyện người di tản

Trước hết là câu chuyện về những người Afghanistan cố gắng di tản bằng mọi giá, được Le Monde kể lại. Zarghounah Haidari, 24 tuổi, làm việc tại một trung tâm văn hóa, từng bị đe dọa vì chống Taliban. Ba giờ sáng ngày 17/08 cùng với hai người em, cô chạy ra phi trường Kabul – lối thoát duy nhất. Khi đến nơi thì vẫn còn yên tĩnh, cô ra đến được phi đạo, nhưng bất ngờ lực lượng an ninh bắn hơi cay và đạn thật. Đám đông nhốn nháo bỏ chạy, có những người gục ngã, người ta dẫm đạp lên nhau, hai người đàn ông vũ trang bị lính Mỹ bắn chết.

Mahmoud Haidari, vô địch Afghanistan về taekwondo, cùng với vợ con chạy đến được sát bên máy bay và chờ đợi hai tiếng đồng hồ. Nhưng lực lượng Mỹ dựng lên một bức tường kim loại ngăn cách với đám đông. Phía sau bức tường này, số người Afghanistan đông lên từng phút một. Chỉ trong một tiếng đồng hồ, từ 500 người đã vọt lên 10.000.

Cả hai nhân chứng trên quay về, họ không chính mắt trông thấy cảnh chiếc phi cơ quân sự Mỹ cất cánh với những người Afghanistan chạy theo, đeo bám trên thân máy bay. Nhưng sau khi được xem các video và hình ảnh đau lòng này, họ biết rằng, thế là hết !

Thống đốc ngân hàng tố cáo các thành viên chính phủ lẻn ra đi

Ajmal Ahmady, thống đốc ngân hàng quốc gia Afghanistan (DAB), thuật lại diễn biến trên Twitter, được Les Echos ghi lại. Vị thống đốc 43 tuổi cay đắng viết : « Thật đáng tởm khi các nhà lãnh đạo Afghanistan chẳng có một kế hoạch nào cả. Tôi thấy họ ra đi ở sân bay mà không báo cho ai biết. Tôi hỏi Phủ tổng thống có kế hoạch di tản hay không, nhưng chẳng ai trả lời ».

Ngân hàng trung ương cố gắng giữ giá đồng nội tệ, nhưng từ thứ Năm 12/08, Taliban tiến rất nhanh. Ông kể : « Tôi dự các cuộc họp như thường lệ. Ghazni thất thủ vào buổi sáng hôm đó, và khi tôi về đến nhà, Herat, Kandahar và Baghdis cũng đã mất ! ». Thứ Bảy 14/08, ông cố trấn an các ngân hàng thương mại và cơ sở hối đoái, nhưng không thể nào ngờ rằng ngay hôm sau Kabul sụp đổ.

Tối hôm đó, những người thân cho biết đa số thành viên chính phủ đã di tản, ông mua một chiếc vé dự phòng. Vẫn tiếp tục làm việc ngày Chủ nhật 15/08, thống đốc Ahmady nhận ra nhiều bộ trưởng và chính khách ở sân bay. Nhiều chuyến bay thương mại trong ngày bị hủy, và trong cảnh hỗn loạn chưa từng thấy với những tiếng súng nổ đây đó, ông được các cộng sự đẩy lên một chiếc máy bay quân sự. Nay đã rời khỏi Afghanistan, Ahmady được tin Taliban đang lùng kiếm ông.

Nguy cơ đối với người kẹt lại

Hơn 100 người Afghanistan từng làm việc cho quân đội Pháp ( phiên dịch, tài xế, đầu bếp…từ 2001 đến 2014 ) vẫn còn kẹt lại, đang sống trong sợ hãi. Cách đây hai tháng, đã có một cựu đầu bếp bị bắn chết trên đường về nhà. Đa số không ngủ được, chuẩn bị hành lý và hợp đồng làm việc cũ, chờ đợi những tín hiệu từ phía Pháp. Nhưng không dễ dàng đến được sân bay : Taliban tràn ngập đường phố Kabul, lập những chốt kiểm soát.

Paris đã điều hai phi cơ vận tải của Không quân, một C130 và một A400M đến Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất, 45 người được di tản đầu tiên đã về đến Paris chiều qua. Theo thông tin của Libération, có ít nhất 400 người gồm công dân Pháp và nhân viên địa phương của ngoại giao đoàn đang bám trụ tại phi trường và đại sứ quán chờ được di tản, nhưng tình hình đang hỗn loạn.

Hoa Kỳ nói rằng sẵn sàng cấp 30.000 visa (80.000 cùng với gia đình), tuy nhiên đa số không đến kịp sân bay và nay có rất ít hy vọng được cứu. Theo Le Figaro, điều nghịch lý là chính Taliban ngăn cản người Afghanistan ra đi ồ ạt, vì thể diện. Và ngược với thời kỳ cầm quyền trước đây, lần này Taliban đã kiểm soát tất cả các biên giới trên bộ trước khi tiến chiếm các thành phố.

Chékéba Hachemi, phụ trách một tổ chức phi chính phủ chuyên trợ giúp phụ nữ và các bé gái Afghanistan, trên Libération báo động, theo những thông tin có được từ các vùng bị Taliban chiếm gần đây, đã có những thiếu nữ bị bắt, bị ép buộc lấy các chiến binh, bị sát hại…Khác với thời kỳ trước, nay có cả người nước ngoài như Pakistan, Syria, Libya, Tchetchenya…Cách đây ba hôm, có những bà mẹ hốt hoảng gọi cho bà, nói rằng con gái đã bị các chiến binh không nói cùng một ngôn ngữ bắt đi.

Châu Âu tìm cách tránh khủng hoảng nhập cư

Những con đường dầy đặc xe hơi, phi trường bị hàng ngàn người Afghanistan tràn ngập trong tuyệt vọng…Những hình ảnh từ Kabul khiến châu Âu, bị bất ngờ, mỗi nước cố gắng di tản các nhà ngoại giao, công dân nước mình và cả các cộng sự người Afghanistan.

Les Echos nhận xét, các nước đặt vấn đề nhân đạo lên trên muốn cho những người gặp nguy hiểm nhất tị nạn, còn những nước coi chính trị là hàng đầu thì muốn tránh lặp lại kịch bản năm 2015, với làn sóng người Syria tràn vào châu Âu.

La Croix cho biết từ đầu năm nay đã có 550.000 người Afghanistan sơ tán trong nước vì chiến sự. Taliban chiếm Kabul, số người tị nạn chắc chắn tăng lên. Cao ủy Tị nạn Liên Hiệp Quốc (HCR) kêu gọi các nước ngưng trục xuất người Afghanistan, kể cả những người đã bị bác đơn. Đức, Pháp, Thụy Điển, Phần Lan đã có quyết định nhân đạo này. Nhà nghiên cứu Pierre Berthelet dự báo Liên Hiệp Châu Âu (EU) sẽ đề nghị trợ giúp tài chính cho những nước láng giềng của Afghanistan như Iran, Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ để chặn làn sóng người chạy sang châu Âu. Hiện giờ chỉ mới có Canada hứa nhận 20.000 gia đình.

Le Monde cho rằng « Châu Âu bị sập bẫy khi Mỹ triệt thoái » vội vã. Số phận vài trăm người Afghanistan làm việc cho phái đoàn châu Âu hiện vẫn còn nhập nhằng, vì EU không có cơ quan nhập cư để cấp chiếu khán, có thể EU sẽ thuyết phục các nước thành viên chia sẻ. Nhìn rộng hơn là thái độ trước chế độ Taliban - Afghanistan là quốc gia được hưởng viện trợ phát triển của EU nhiều nhất. Một nhà ngoại giao châu Âu hôm qua nhấn mạnh « không thể đổ một núi tiền của người đóng thuế châu Âu cho những kẻ thích chặt tay người khác ».

Taliban muốn trấn an

Le Figaro ghi nhận, vào ngày thứ hai của « tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan », Kabul vẫn đầy hoang mang. Những ông chủ mới đã chiếm được đất nước mà gần như không cần chiến đấu bắt đầu ngự trị. Những nhóm chiến binh râu quai nón được triển khai khắp các ngã tư, đeo súng đứng canh gần những chiếc jeep Humvee tịch thu của quân đội Afghanistan. Rất ít xe cộ qua lại, khách bộ hành hầu hết là đàn ông bước đi vội vã, họ không còn mặc quần áo kiểu phương Tây mà thay bằng trang phục truyền thống « salwar kameez ». Đài truyền hình quốc gia chiếu những chương trình Hồi giáo thu sẵn, đài tư nhân Tolo TV đã ngưng phát.

Ngoài những video kỳ lạ cho thấy quân Taliban vui chơi với các trò trẻ em tại một khu giải trí, lệnh ân xá được ban hành cho công chức. Trong cuộc họp báo đầu tiên, phát ngôn viên Taliban khẳng định « muốn hòa bình », « không muốn có kẻ thù bên trong lẫn bên ngoài », bảo đảm an ninh cho ngoại giao đoàn, phụ nữ được đi học và làm việc, cụ thể sẽ được xác định sau. Các bác sĩ, y tá được yêu cầu quay lại nhiệm sở. Những hình ảnh mà cách đây 20 năm khó thể tưởng tượng ra, nhưng vẫn gây nghi ngờ. Có những vụ bắt giữ, nhưng Taliban nói rằng đó là những kẻ trộm cắp, hôi của.

Việc thành lập chính phủ đang được thương lượng tại Qatar, với khả năng có sự hiện diện của một số viên chức chế độ cũ. Theo nhiều nhà phân tích, Taliban ý thức rằng sau 20 năm chiến tranh du kích, họ thiếu cán bộ quản lý để điều hành đất nước. Vẫn còn một số nhà lãnh đạo chính quyền cũ rút vào kháng chiến. Hôm qua phó tổng thống Amrullah Saleh lên tiếng khẳng định vẫn đang ở Afghanistan, là « tổng thống lâm thời chính danh » sau khi tổng thống Ashraf Ghani chạy trốn hôm Chủ nhật 15/08, và sẽ không bao giờ phản bội di sản của cố lãnh đạo Massoud – bị ám sát theo lệnh của Taliban hai ngày trước khi xảy ra các vụ khủng bố ngày 11 tháng Chín.

Mối lo khủng bố sẽ lan tràn trong khu vực

Theo Le Monde, tuy Taliban có được một số ủng hộ của Trung Quốc, Pakistan hay Iran, nhưng sự quay lại của phe Hồi giáo cực đoan cũng là mối đe dọa cho chính những nước này.

Kabul sụp đổ khiến người ta lo sợ một chế độ thần quyền cứng rắn kiểu Iran. Với bộ mặt tỏ ra đàng hoàng hơn trên trường quốc tế và được một số cường quốc trong khu vực như Trung Quốc chống lưng, chế độ Taliban có thể đón nhận quân khủng bố quốc tế, gợi hứng cho các phong trào Hồi giáo cực đoan khác lật đổ chính quyền. Taliban năm 2021 không còn là những người trẻ từ vùng quê không biết gì nhiều về thế giới. Họ đã triển khai một chiến lược quân sự phức tạp lâu dài, có thể là do Pakistan hà hơi. Họ biết cách phát biểu bằng tiếng Anh, mà theo một số cựu quân nhân Anh từng đóng tại Afghanistan, « trong hàng ngũ Taliban có một số người gốc Pakistan có bằng cấp của Oxford hoặc Cambridge ».

Thời kỳ 1996-2001, chỉ có ba nước Pakistan, Ả Rập Xê Út, Các tiểu vương quốc Ả Rập Thống Nhất công nhận chính quyền Taliban. Lần này có thể một số nước trong khu vực có thể ưu ái hơn với những ông chủ mới của Kabul. Riêng Trung Quốc ngay từ thứ Hai 16/08 đã cho biết sẽ tôn trọng « chủ quyền của chính phủ Taliban », nối lại quan hệ chính trị, thương mại. Đổi lại, theo một nhà ngoại giao ở Kabul, « Taliban cam kết không bao giờ nêu ra vấn đề người Duy Ngô Nhĩ theo đạo Hồi bị Bắc Kinh đàn áp ».

Tuy nhiên hồi 2019 tướng Scott Miller, chỉ huy trưởng lực lượng Mỹ và NATO tại Afghanistan đã tuyên bố trong số « những dấu vết của sự hiện diện Al Qaida trên lãnh thổ Afghanistan do Taliban kiểm soát » có ba nhóm thánh chiến Trung Á là Katba Imam Al Bukhari, Islamic Jihad Union và Turkistan Islamic Party, chủ yếu gồm các chiến binh Uzbekistan và Duy Ngô Nhĩ.

Đại sứ Mỹ tại Kabul cho rằng Iran đùa với lửa khi hỗ trợ quân sự cho các nhóm Taliban tại tỉnh Helmand ở miền nam. Ngoài ra, Iran theo Hồi giáo Shia, không an tâm trước sự xuất hiện của một Nhà nước Hồi giáo Sunni. Đồng minh Pakistan cũng có thể bị gậy ông đập lưng ông, mặc dù khi Taliban nắm quyền sẽ không phải lo ngại trước kẻ thù muôn thuở là Ấn Độ ở khu vực biên giới. Đó vì phe cùng tên Taliban ở Pakistan cũng là người Pachtoune, năm 2007 từng tiến hành thánh chiến chống lại quân đội Pakistan. Một số nước Trung Á như Uzbekistan cũng phải cảnh giác vì trong hàng ngũ Taliban có nhiều thành viên Phong trào Hồi giáo Uzbekistan (MOI), có thời gian từng liên kết với tổ chức Nhà Nước Hồi Giáo (IS).

Sau Afghanistan, Trung Quốc nếu xâm lăng Đài Loan sẽ lãnh đòn sấm sét của Mỹ

Trả lời phỏng vấn của Le Figaro, ông Jean-Louis Bourlanges, chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ Viện Pháp nhận định về thất bại của một lực lượng chính trị quân sự được xây dựng trong 20 năm qua với nhiều tỉ đô la của Mỹ, trước vài chục ngàn quân không chính quy. Sự sụp đổ lại càng gây choáng khi diễn ra chỉ trong vài ngày, chính Joe Biden mới tháng trước còn khẳng định « hoàn toàn không có khả năng Taliban chiếm toàn bộ Afghanistan ». Thế giới tự do dân chủ dù có ưu thế vẫn không thể đưa ra được các giải pháp chính trị và quân sự thích ứng với tình hình.

Theo ông Bourlanges, trước hết là sai lầm của cựu tổng thống Donald Trump với thỏa thuận Doha. Phía Mỹ thực hiện tất cả những gì đã hứa, như thả 5.000 chiến binh và những người này sau đó lập tức lại tham gia lực lượng Taliban, ngược lại các nhượng bộ của phe Hồi giáo chỉ được tiến hành với điều kiện Mỹ rút quân. Tuy nhiên vấn đề căn bản là việc triệt thoái khỏi Afghanistan không chỉ ông Biden và Trump muốn, mà cả Obama trước đó.

Hồi hương các chàng trai sau những chuyến phiêu lưu quân sự tốn kém trong 60 năm qua là ý hướng của dư luận Mỹ, trong khi Hoa Kỳ đang phải đối phó với một cuộc chiến tranh lạnh mới, lần này là với Trung Quốc. Việc bỏ rơi Afghanistan cho thấy nghịch lý giữa tham vọng và sự mệt mỏi của Washington, như với Việt Nam trước đây. Người Mỹ mang lại cảm giác dường như họ chiến đấu vì lợi ích của mình thay vì các giá trị.

Bắc Kinh sẽ không bỏ lỡ cơ hội chế nhạo Mỹ là « cọp giấy ». Các quốc gia Ấn Độ-Thái Bình Dương vốn đang bị giằng co giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, sẽ lại càng nghi ngại Washington. Nhưng trước mắt, Trung Quốc sẽ phải thận trọng hơn nếu muốn xâm lăng Đài Loan, vì phản ứng của một Hoa Kỳ bị lăng nhục sau sự kiện Afghanistan sẽ hết sức thô bạo.

THOẢ THUẬN DOHA 8 2021

(Agreement for Bringing Peace to Afghanistan)

Nguồn: VTC News - Thứ Sáu, 20/08/2021

Thỏa thuận DOHA được ký kết giữa Mỹ và Taliban dưới thời Cựu Tổng thống Donald Trump bị ông Biden cho là một trong những nguyên nhân khiến chính sách của Mỹ về Afghanistan thất bại.

Vào tháng 2/2020, Cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump ký một thỏa thuận hòa bình với Taliban tại Doha, Qatar. Ông lạc quan tuyên bố rằng thỏa thuận này sẽ dẫn đến “thành công” cho các chính sách của Mỹ về Afghanistan. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo khi đó cũng khẳng định chính quyền Trump đang "nắm bắt cơ hội tốt nhất vì hòa bình".

Giờ đây, thỏa thuận của người tiền nhiệm bị Tổng thống Joe Biden cho là một trong những nguyên nhân dẫn đến cuộc tiến công thần tốc của Taliban vào thủ đô Kabul. Ông nói rằng thỏa thuận đã tác động đến quyết định rút toàn bộ binh lính Mỹ khỏi Afghanistan, tạo tiền đề cho sự hỗn loạn bao trùm đất nước này.

Tuy nhiên, thực tế là Mỹ có thể rút khỏi thỏa thuận nếu các cuộc đàm phán hòa bình với Afghanistan thất bại. Nhưng Tổng thống Biden không làm như vậy.

Dựa trên quyết định đó, Cựu quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Christopher Miller phản đối ý kiến nói rằng thỏa thuận Doha đã ràng buộc Tổng thống Biden.

“Nếu ông ấy cho rằng đó là một thỏa thuận tồi, ông đã có thể đàm phán lại. Tổng thống có rất nhiều cơ hội để làm điều đó nếu ông ấy muốn”.

Nhưng ông Biden cũng có khó khăn riêng do việc thương lượng lại thỏa thuận không hề dễ dàng. Nếu rút khỏi thỏa thuận, Mỹ có thể buộc phải gửi thêm hàng nghìn binh lính đến Afghanistan, trong khi mục tiêu của cả hai vị tổng thống đều là rút quân khỏi nước này.

Hôm 16/8, Tổng thống Biden đã làm rõ vấn đề này trong một bài phát biểu trên truyền hình. Ông cho biết sẽ không cam kết cử thêm quân đội Mỹ đến Afghanistan, đồng thời phản đối làm theo phương pháp được đưa ra vào thời chính quyền Trump.

"Lựa chọn mà tôi phải đưa ra với tư cách là Tổng thống của các bạn là tuân theo thỏa thuận hoặc chuẩn bị để chiến đấu với Taliban", ông Biden nói.

THỎA THUẬN ĐẦY SƠ HỞ

Theo thỏa thuận Doha, Mỹ phải giảm 13.000 binh lính ở Afghanistan xuống còn 8.600 trong 3 - 4 tháng kể từ khi ký kết. Toàn bộ lực lượng còn lại cần rút về Mỹ trong 14 tháng, hoặc trước ngày 1/5.

Về phía Taliban, thỏa thuận quy định lực lượng này phải tuân theo các cam kết nhằm ngăn chặn khủng bố, bao gồm al-Qaeda và các nhóm ở Afghanistan có âm mưu tấn công Mỹ hoặc các đồng minh Mỹ. Dù thỏa thuận buộc Taliban ngừng tất cả các cuộc tấn công nhằm vào lực lượng Mỹ và liên quân, nhưng lại không yêu cầu rõ rằng họ phải trục xuất al-Qaeda hoặc ngừng các cuộc tấn công vào quân đội Afghanistan. Việc tiến công giành quyền kiểm soát các thành phố Afghanistan cũng không nằm trong các điều khoản cấm.

Vào thời điểm ký kết, các quan chức Mỹ nói rằng thỏa thuận này được lập dựa trên các điều kiện kèm theo. Nếu các cuộc đàm phán hòa bình nội bộ ở Afghanistan không có kết quả, cam kết rút quân sẽ bị Mỹ vô hiệu hóa.

Đặc phái viên Zalmay Khalilzad dẫn đầu đoàn đàm phán của Mỹ cũng cho biết thỏa thuận Doha có thể bị đảo ngược. “Mỹ không có nghĩa vụ phải rút quân nếu các bên Afghanistan không thể đạt được thỏa thuận hoặc nếu Taliban không tin tưởng vào quá trình đàm phán này”, ông Khalilzad nói.

Thỏa thuận Doha đáng lẽ phải đóng vai trò là "giai đoạn một" của quá trình đàm phán hòa bình ở Afghanistan. Mỹ dự định sử dụng nó như đòn bẩy để yêu cầu Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani đàm phán về việc chia sẻ quyền lực với Taliban.

Đàm phán hòa bình dự định bắt đầu trong vòng một tháng kể từ khi thỏa thuận Mỹ - Taliban được ký kết, nhưng đã bị trì hoãn do tranh chấp giữa Taliban và chính phủ Afghanistan về việc thả tù nhân. Cuối cùng, các cuộc đàm phán không đạt được bất kỳ kết quả nào vào thời điểm Tổng thống Biden thông báo quyết định rút quân khỏi Afghanistan vào tháng Tư.

Lisa Curtis, một chuyên gia về Afghanistan từng là giám đốc khu vực Nam và Trung Á của Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ dưới thời Trump, cho rằng Mỹ lẽ ra không nên tham gia vào thỏa thuận Doha.

“Mỹ chỉ nên tham gia đàm phán ở Doha nếu dự định đại diện cho lợi ích của chính phủ Afghanistan. Đó là một cuộc đàm phán không công bằng do không ai quan tâm đến lợi ích của chính phủ nước này”.

CHÍNH QUYỀN TRUMP ĐÃ ĐẶT NIỀM TIN SAI CHỖ

Việc Taliban giành quyền kiểm soát thủ đô Kabul quá nhanh so với dự báo của cả hai chính quyền Mỹ và Afghanistan đã khiến các quan chức đặt ra câu hỏi rằng liệu các điều khoản và điều kiện của thỏa thuận Doha, cũng như các quyết định được đưa ra sau đó, có đủ để bảo vệ Afghanistan một khi Mỹ rút quân hay không.

Thỏa thuận lịch sử này mang tính ngoại giao cao, nó đòi hỏi Mỹ tin tưởng vào Taliban như một đối tác hòa bình tiềm năng, bất chấp sự hoài nghi từ người Afghanistan.

“Thỏa thuận Doha là một thỏa thuận rất yếu và Mỹ lẽ ra phải khiến Taliban nhượng bộ nhiều hơn”, chuyên gia Lisa Curtis cho biết.

Bà Curtis gọi niềm tin vào việc Taliban sẽ hành động vì nền hòa bình lâu dài là "ảo tưởng". Rốt cuộc, thỏa thuận Doha đã tạo ra lợi thế cho Taliban, góp phần làm suy yếu quyền lực của Tổng thống Ashraf Ghani và tạo điều kiện thả 5.000 tù nhân Taliban mà không đổi lại được sự nhượng bộ tương xứng từ lực lượng nổi dậy.

“Taliban muốn Mỹ rút quân và tiếp quản đất nước bằng quân sự, họ tin rằng có thể làm được điều đó”, chuyên gia về Afghanistan phân tích rằng ngay từ đầu, Taliban đã không phải đối tác đáng tin cậy.

Ghi chú : tin tổng hợp từ nhiều nguồn trên internet , trong đó có face Hoàng anh Tuấn ( chuyên gia cao cấp về quốc tế )

TIN TỨC

fanpage

Thống kê truy cập

Câu chuyện Mỹ Afghanistan 8-2021 ván bài địa chính trị mới hay người Mỹ đã mệt mỏi với chiến tranh

Lầu Năm Góc công bố bức ảnh chụp quân nhân cuối cùng lên máy bay rời khỏi Kabul, đánh dấu kết thúc 20 năm can thiệp quân sự của Mỹ tại Afghanistan.

Chỉ vài giờ trước đó, Mỹ hoàn thành việc rút toàn bộ binh lính, chấm dứt cuộc chiến kéo dài 20 năm đã cướp đi sinh mạng gần 2.500 quân nhân Mỹ, khoảng 240.000 người Afghanistan và tiêu tốn chừng 2.000 tỉ USD.

Afghanistan: Chuyến bay quân sự cuối cùng rời đi, kết thúc cuộc chiến dài nhất của Mỹ

Nỗi bất an của Trung Quốc được phản ánh qua những chỉ trích liên tục rằng Mỹ "vô trách nhiệm" khi rút quân vội vàng khỏi Afghanistan

Các bài viết khác

Luật sư tư vấn miễn phí

Tin pháp luật

CÁC ĐỐI TÁC