Để duy trì vị thế của mình ở Biển Đông, Việt Nam cần củng cố quan hệ với Nga.

Tác động từ những cú lao dốc của giá dầu thường được phân tích từ góc độ kinh tế. Và Việt Nam cũng không là ngoại lệ. Nhiều tờ báo trong nước và quốc tế đã có những bài phân tích sâu về các tác động được ví như “con dao hai lưỡi” của giá dầu thấp đối với GDP của Việt Nam. Đài Tiếng nói Việt Nam cho rằng “chúng ta hoàn toàn có thể giảm thiểu các tác động tiêu cực của sự sụt giảm giá dầu, và thậm chí là biến những bất lợi thành cơ hội cho nền kinh tế Việt Nam”.

Tuy nhiên, tác động về kinh tế không phải là những mối nguy hại duy nhất mà giá dầu giảm nặng đối với Việt Nam. Giá dầu thấp thậm chí có thể là do những ảnh hưởng từ địa chính trị, trong đó có vị thế của Việt Nam trong các tranh chấp ở Biển Đông.

Các mối quan tâm hàng đầu về địa chính trị đối với Việt Nam hiện nay là tranh chấp ở Biển Đông và các hành động của Trung Quốc trong khu vực. Là một quốc gia nhỏ bé nằm bên cạnh Trung Quốc, một cường quốc xét về cả diện tích lãnh thổ và tầm ảnh hưởng trên thế giới. Việt Nam trên thực tế khó có thể tự mình cân bằng cán cân này với Trung Quốc. ASEAN lại có nhiều mâu thuẫn và chia rẽ, nhất là về các lợi ích quốc gia, đến mức khó có thể thống nhất thành một mặt trận chống lại Trung Quốc. Không chỉ vậy, cả Mỹ và Nga đều không đủ thân thiết với Việt Nam để giúp quốc gia này đối đầu với người láng giềng phía Bắc. Thời đại của khối Cộng sản đã qua từ lâu, Liên bang Nga hiện nay đang rất coi trọng mối quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Trung Quốc. Trong khi đó, Mỹ lại tỏ ra chần chừ trong việc có những hành động cương quyết để hạn chế sức ảnh hưởng ngày một gia tăng của "con rồng châu Á". Trong bối cảnh trật tự khu vực và thế giới hiện nay, lựa chọn thực tế duy nhất của Việt Nam có lẽ là tự lực cánh sinh và tận dụng thế cân bằng đa cực trên trường quốc tế.

Lợi ích từ sự cân bằng này chỉ xuất hiện nếu Nga mạnh hơn, Trung Quốc yếu thế và Mỹ bớt thù địch với Nga. Những yếu tố này có thể giúp Việt Nam có được vị thế tốt hơn trong các cuộc đàm phán về tranh chấp ở Biển Đông. Tuy nhiên, điều không may là giá dầu thấp đang đẩy thế cân bằng này đi theo một hướng khác, ngày càng xa rời lợi ích của Việt Nam. Điều chúng ta đang chứng kiến hiện nay là một nước Nga yếu kém, một Trung Quốc ngày càng lớn mạnh và một nước Mỹ đối đầu với Nga.

Trước hết, giá dầu lao dốc không chỉ ảnh hưởng đến vị thế của Nga trong các vấn đề quốc tế mà còn khiến Nga phải phụ thuộc vào nguồn tài chính từ Trung Quốc. Có ý kiến cho rằng việc làm suy yếu Nga bằng giá dầu là có chủ ý, và đây là bước đi chiến lược của Mỹ nhằm tiếp tục hủy hoại Nga sau khi quốc gia này hứng chịu hàng loạt lệnh trừng phạt kinh tế do phương Tây áp đặt để trả đũa việc Nga sáp nhập Crimea. "Đó là thời gian nước Nga bị phá sản - một lần nữa," tiêu đề năm 2014 của tạp chí Forbes bởi Louis Woodhill. "Chúng ta nên làm những gì mà Ronald Reagan đã làm với người tiền nhiệm của mình, Liên Xô cũ," Woodhill lập luận. "Chúng ta nên đẩy họ vào phá sản bằng cách ổn định với đồng đô la Mỹ" - và do đó dẫn đến làm tình trạng giá dầu giảm.

Nói rõ ràng không phải ngẫu nhiên mà lịch sử lặp đi lặp lại chính nó. Năm 1983, sản lượng dầu dư thừa quá mức đã khiến giá dầu trên thị trường thế giới sụt giảm dáng kể, từ mức 35 USD/thùng trong năm 1980, tới năm 1986 giá dầu chỉ còn 14 USD/thùng. Một trong những nguyên nhân dẫn tới cú sốc này là do cựu Tổng thống Mỹ Reagan đã cho phép thị trường tự do quyết định giá dầu và tăng sản lượng sản xuất dầu mỏ tại Mỹ.

Một lần nữa, năm 2014, khi Mỹ và Nga mâu thuẫn trong vấn đề Crimea, Washington cũng đã nhắc đến khả năng tăng sản lượng.

Kể từ đó, giá dầu đã lao dốc từ 100 USD/thùng xuống chỉ còn 30 USD/thùng. Giá dầu sụt giảm đẩy nền kinh tế Nga tới chỗ bế tắc. Theo ước tính của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), GDP của Nga trong năm 2015 đã giảm 3,7% và dự kiến còn giảm thêm 1% nữa trong năm 2016. Căng thẳng về kinh tế đã ảnh hưởng không nhỏ tới ảnh hưởng về mặt chính trị của Moscow .

Đồng thời “giúp” Trung Quốc gia tăng ưu thế trong mối quan hệ Nga-Trung. Mong muốn tìm kiếm các khách hàng mới, Nga đã vội vã thúc đẩy việc xây dựng đường ống dẫn khí đốt “Sức mạnh Siberia” với Trung Quốc vào năm 2014. Thỏa thuận trị giá 400 tỷ USD này cung cấp một thị trường thay thế cho xuất khẩu năng lượng của Nga.

Các vấn đề nảy sinh giữa Nga với Crimea và bất ổn về kinh tế khiến Nga khó có thể có một thái độ cương quyết đối với các tranh cãi ở Biển Đông. Nga đang ở tình thế khác với thời Liên bang Xô Viết khi chính quyền cộng sản này đã dành những ủng hộ mạnh mẽ cho các nước láng giềng của Trung Quốc, chẳng hạn như đưa cố vấn quân sự tới Việt Nam trong chiến tranh Trung-Việt, hay đưa quân đồn trú tại vùng biên giới chung với Trung Quốc và biên giới Mông Cổ-Trung Quốc. Chính sách của Nga với các tranh cãi trên Biển Đông hiện nay có thể coi là “vô hình”. Một nước Nga yếu và bị lệ thuộc, hệ quả của giá dầu lao dốc, rõ ràng không hề có lợi cho Việt Nam trong các tranh chấp trên biển.

Hơn thế nữa, giá dầu sụt giảm còn giúp Trung Quốc có uy thế hơn trong thị trường giá cả khu vực. Trung Quốc hiện là nước mua khí đốt lớn thứ 3 thế giới và mua dầu mỏ lớn thứ 2 thế giới. Giá dầu thấp giúp giảm chi phí sản xuất và giúp Trung Quốc tiết kiệm được tiền để giải quyết các khó khăn về kinh tế. Sản lượng thặng dư khiến giá dầu giảm sẽ càng có lợi cho Trung Quốc với tư cách là một nhà sản xuất và tiêu thụ toàn cầu. Trung Quốc là nước đang được hưởng lợi từ giá dầu sụt giảm và điều này không hề có lợi cho các lợi ích địa chính trị của Việt Nam trong tranh chấp ở Biển Đông.

Mặc khác, Mỹ lại đang bận tìm kiếm trò chơi quyền lực theo cách riêng ở châu Á- Thái Bình Dương. Mỹ cung cấp hỗ trợ tài chính cho các nước ASEAN để giúp họ tăng cường khả năng phòng thủ trên biển, tiến hành các cuộc tuần tra bảo vệ tự do hàng hải và hàng không - chiến dịch được các nước khu vực hết sức ủng hộ. Tuy nhiên, xét trên góc độ lợi ích về địa chính trị đối với Việt Nam, những gì Mỹ làm không mang lại lợi ích như mong muốn.

Điều quan trọng, Việt Nam là một nước theo chế độ Cộng sản, Việt Nam có những mối liên hệ ràng buộc với Liên bang Nga và Trung Cộng, quốc gia cũng theo đường lối do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Tuy tuyên bố ủng hộ Việt Nam song Philippines mới là đối tác chiến lược của Mỹ. Sự vắng mặt của Nga trong các tranh chấp ở Biển Đông, phù hợp với nguyện vọng của Mỹ trong việc đẩy lùi tầm ảnh hưởng mà Nga xây dựng từ thời Xô Viết song lại đi ngược với lợi ích địa chính trị của Việt Nam.

Tóm lại, giá dầu lao dốc không đơn giản chỉ tác động về mặt kinh tế đối với Việt Nam. Dĩ nhiên, một nước Nga hùng mạnh chưa chắc đã khiến Trung Quốc chùn bước hay hạn chế các hoạt động của Mỹ liên quan đến tranh chấp ở Biển Đông, song một nước Nga có nhiều ảnh hưởng chắc chắn sẽ duy trì được tốt hơn điều mà Henry Kissinger gọi là “thế cân bằng toàn cầu” với “sự hòa hợp lớn hơn về giá trị”. Rõ ràng, giá dầu giảm mạnh đã, đang, và sẽ có những tác động hết sức tiêu cực đối với lợi ích địa chính trị của Việt Nam trong các tranh chấp ngày càng nóng tại Biển Đông.

Bằng cách đánh giá một cách cẩn thận các ảnh hưởng của sự dư thừa dầu trên cán cân quyền lực giữa Trung Quốc, Nga, và Hoa Kỳ, các mối đe dọa đối với Việt Nam về địa thế trở nên rõ hơn. Tất nhiên, nước Nga mạnh mẽ không lùi bước trước sự xâm lược của Trung Quốc hay sự cân bằng với sự năng động của Mỹ trong tranh chấp Biển Đông. Tuy nhiên, nước Nga mạnh mẽ ít nhất sẽ góp phần duy trì tốt hơn, những gì Henry Kissinger đã gọi là "cân bằng cán cân toàn cầu" với "một sự hòa hợp các giá trị vĩ đại hơn" so với nước Nga yếu và phụ thuộc của ngày hôm nay. Theo logic đó, giá dầu sụt giảm đang có một ảnh hưởng bất lợi trên lợi ích địa chính trị của Việt Nam trong thời gian càng căng thẳng về tranh chấp Biển Đông này.

Nguồn : https://thediplomat.com/2016/04/how-low-oil-prices-hamstring-vietnam-in-the-south-china-sea-disputes/