Trong bối cảnh lạm phát tăng trở lại và tỷ lệ nợ công/GDP đang tiệm cận dần mức trần Quốc hội cho phép (65%GDP) thì Chính phủ không còn nhiều dư địa chính sách để có thể “xoay trở” nhằm kích thích tăng trưởng trong sáu tháng cuối năm. Mục tiêu tăng trưởng 6,7% liệu có khả thi?

Tăng trưởng chững lại rõ rệt

GDP của Việt Nam trong sáu tháng đầu năm nay chỉ tăng 5,52 - thấp hơn 0,8 điểm phần trăm so với mức tăng 6,32% của cùng kỳ năm 2015, tuy vậy vẫn cao hơn so với mức trung bình của giai đoạn 2012-2014.

Có một số điểm đáng chú ý trong bức tranh tăng trưởng GDP hai quí đầu năm:

Thứ nhất, khu vực nông - lâm - thủy sản giảm 0,18% trong khi giai đoạn từ 2012-2015, khu vực kinh tế này luôn có mức tăng trưởng dao động từ 2-3%. Mặc dù riêng trong quí 2, khu vực nông - lâm - thủy sản đã tăng trưởng nhẹ trở lại (0,36%) nhưng do mức suy giảm trong quí 1 là khá mạnh (giảm 1,31%) nên tính chung sáu tháng đầu năm, mức tăng trưởng của toàn khu vực vẫn là âm.

Ngành nông nghiệp (chiếm 75% giá trị tăng thêm của khu vực nông - lâm - thủy sản) suy giảm 0,78% do ảnh hưởng của El Nino với tình hình thời tiết cực đoan (chủ yếu trong quí 1) tại Tây Nguyên và Nam bộ (hạn hán, xâm nhập mặn). Đây là nguyên nhân chính kéo sản lượng của cả khu vực nông - lâm - thủy sản đi xuống. Tỷ trọng đóng góp trong GDP của khu vực này theo đó cũng giảm từ mức 17% trong năm 2015 xuống chỉ còn 15,74% trong sáu tháng đầu năm nay. Mặc dù mức độ đóng góp trong GDP không cao nhưng đây lại là khu vực sử dụng nhiều lao động nên sự đi xuống của nông nghiệp có ảnh hưởng lớn tới cuộc sống của người dân, đặc biệt tại khu vực nông thôn.

Thứ hai, khu vực công nghiệp và xây dựng có xu hướng tăng trưởng chậm lại (chỉ tăng 7,12% trong khi cùng kỳ năm 2015 tăng 9,09%) với tác nhân chính là sự suy giảm của lĩnh vực khai khoáng. Lĩnh vực này giảm 2,2% (cùng kỳ năm 2015 tăng 8,48%) do sản lượng khai thác dầu thô giảm 6% so với cùng kỳ năm trước (chỉ đạt khoảng 7,8 triệu tấn) và giá dầu thế giới duy trì ở mặt bằng thấp trong hai quí đầu năm.

Tuy vậy, một lĩnh vực khác vốn có sự đóng góp rất quan trọng trong GDP là công nghiệp chế biến - chế tạo lại vẫn giữ được mức tăng tương đương so với cùng kỳ năm 2015 (10,1%). Báo cáo về chỉ số PMI do Nikkei công bố cũng củng cố cho xu hướng trên khi chỉ số này liên tục duy trì trên ngưỡng 50 điểm và đặc biệt tăng mạnh trong giai đoạn từ tháng 4 đến tháng 6. Ngoài ra, ngành xây dựng cũng có diễn biến đáng chú ý khi đạt mức tăng 8,8% - cao nhất kể từ năm 2010 trở lại đây. Diễn biến này cho thấy sự khởi sắc của lĩnh vực xây dựng và bất động sản vẫn đang được duy trì.

Thứ ba, khu vực dịch vụ là một điểm sáng với mức tăng trưởng 6,35% - cao nhất kể từ năm 2012 đến nay. Một số ngành trong khu vực này tăng trưởng khá so với cùng kỳ năm trước là bán buôn, bán lẻ (tăng 8,1%); hoạt động tài chính, ngân hàng, bảo hiểm (tăng 6,1%); hoạt động kinh doanh bất động sản (tăng 3,77% - mức cao nhất kể từ năm 2011). Nhờ vậy, khu vực dịch vụ tiếp tục chiếm tỷ trọng lớn nhất trong cơ cấu GDP sáu tháng đầu năm với tỷ lệ 41% (tỷ lệ này trong năm 2015 là 39,6%).

Xoay trở trong dư địa chính sách hẹp

Trong phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 5 vừa qua, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho biết Chính phủ sẽ không điều chỉnh mục tiêu tăng trưởng cho cả năm nay. Như vậy, với tốc độ tăng khá thấp của GDP trong hai quí đầu năm, để đạt mục tiêu tăng trưởng chung 6,7% cho cả năm nay thì tăng trưởng trong hai quí cuối năm ước tính phải đạt 7,6%. Mặc dù tăng trưởng GDP quí 2 đã có sự cải thiện nhẹ so với quí 1 và dự báo tăng trưởng trong quí 3 và 4 có thể tăng tốc mạnh hơn nữa (do yếu tố mùa vụ) nhưng việc hoàn thành mục tiêu 6,7% như trên sẽ là thách thức không nhỏ cho Chính phủ. 

Trên thực tế, trong bối cảnh lạm phát tăng trở lại và tỷ lệ nợ công/GDP đang tiệm cận dần mức trần Quốc hội cho phép (65%) thì Chính phủ cũng không còn nhiều dư địa chính sách để có thể “xoay trở”. Các giải pháp vì vậy cũng sẽ hướng đến sự thay đổi về chất nhằm nâng cao năng suất lao động và hiệu quả của nền kinh tế thay vì tăng mạnh cung tiền hay chi tiêu công.

Theo người viết, một số giải pháp Chính phủ có thể đẩy mạnh nhằm thúc đẩy GDP trong thời gian còn lại của năm 2016 bao gồm:

Thứ nhất, duy trì chính sách tiền tệ theo hướng nới lỏng với liều lượng “vừa phải” bằng cách tạo điều kiện thuận lợi để kích thích dòng tín dụng chảy vào nền kinh tế với mức tăng trưởng từ 18-20% cho cả năm nay. Việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) ban hành Thông tư 06, quyết định lùi lộ trình áp dụng tỷ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn từ mức 60% xuống mức 40% sang các năm tiếp theo, cũng có thể được xem là bước đi nhằm hỗ trợ các ngân hàng thương mại (NHTM) tiếp tục đẩy mạnh tín dụng trong thời gian tới. Bên cạnh đó, nhờ hoạt động điều tiết cung tiền hợp lý của nhà điều hành, thanh khoản hệ thống ngân hàng cũng đang ở trạng thái khá tích cực. Đây là điều kiện cần để các NHTM có thể giữ nguyên mặt bằng lãi suất cho vay hiện nay, không gây thêm khó khăn cho doanh nghiệp.

Thứ hai, Chính phủ cần đẩy mạnh vốn giải ngân đầu tư công khi mà năm tháng đầu năm mới chỉ giải ngân được 81.876 tỉ đồng, tương đương 32,6% kế hoạch năm. Hoạt động phát hành trái phiếu chính phủ rất thuận lợi trong hai quí vừa qua nhưng nếu không giải ngân được nguồn vốn này thì sẽ lại xuất hiện hiện tượng tiền chỉ “loanh quanh” trong hệ thống ngân hàng chứ không ngấm vào được nền kinh tế (NHTM mua trái phiếu chính phủ, trong lúc chưa giải ngân được Kho bạc Nhà nước lại tạm thời dùng số tiền phát hành này gửi lại các NHTM để lấy lãi).

Thứ ba, Chính phủ cần tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh, tạo động lực cho khu vực doanh nghiệp tư nhân.

Thứ tư, trong trường hợp tăng trưởng quí 3 và 4 không như kỳ vọng, Chính phủ có thể xem xét tăng sản lượng khai thác dầu thô thêm khoảng 2 triệu tấn (so với kế hoạch 14 triệu tấn cho cả năm 2016 như ban đầu). Theo một tính toán của Tổng cục Thống kê, mỗi tấn dầu khô khai thác sẽ giúp GDP tăng trưởng thêm 0,3%. Giải pháp này cũng đang được hậu thuẫn nhờ xu hướng hồi phục khá tích cực của giá dầu thô thế giới.