Nơi chứa nước rỉ rác của bãi rác Đa Phước (Ảnh chụp tháng 6.2010)

Giá xử lý rác của Đa Phước: chưa có cơ sở

Đơn giá xử lý rác của Đa Phước từ tháng 1.2013 – 10.2013 là 19,009 USD/tấn khoán gọn bao gồm cả xử lý rác.

Từ tháng 11.2013 – 10.2014 điều chỉnh thành 19,579 USD/tấn.

Từ tháng 10.2014 – 12.2014 điều chỉnh thành 20,166 USD/tấn.

Cơ sở điều chỉnh giá xử lý căn cứ vào CPI hàng năm, tối đa tăng 3%/năm. Cơ sở xây dựng đơn giá xử lý rác dựa trên cơ sở tổng mức chi phí đầu tư thực tế/số lượng chất thải xử lý.

Tuy nhiên qua thanh tra, theo kết luận của Thanh tra TP.HCM ngày 20.1, đến nay chưa có cơ sở để xác định tổng mức đầu tư thực tế của công ty VWS để làm cơ sở xác định giá xử lý rác.

Trong khi đó, về cơ sở tăng giá xử lý rác: VWS tăng giá khi chỉ số CPI tăng hoặc giữ nguyên thì vẫn tăng giá mỗi năm không quá 3%. Điều này khác với các công ty xử lý rác khác trên địa bàn là dựa trên cơ sở chi phí thực tế phát sinh, cơ sở Nhà nước thay đổi mức lương công nhân và chi phí năng lượng thay đổi.

Đồng thời, theo kết luận thanh tra: cùng hoạt động xử lý chất thải rắn sinh hoạt, nhưng khu Phước Hiệp và khu Đa Phước cơ sở xây dựng giá và điều chỉnh tăng giá khác nhau. Trong đó, cùng chôn lấp nhưng giá xử lý rác của VWS cao hơn công ty TNHH MTV Môi trường đô thị (tại Phước Hiệp) 67.384 đồng/tấn.

Nhiều sai phạm về môi trường, quản lý

Việc xử lý nước rỉ rác là một khâu rất quan trọng trong quá trình xử lý rác thải, kiểm soát được việc thu gom, lưu chứa và xử lý nước rỉ rác góp phần lớn đảm bảo môi trường. Tuy nhiên, kết quả thanh tra cho thấy, việc xử lý nước rỉ rác của công ty VWS tại Đa Phước đã không được giám sát bởi MBS. Nguyên nhân do sở TNMT chậm ban hành quy trình giám sát này.

Trong khi đó, Đa Phước đã tiếp nhận xử lý rác thải từ năm 2007, nhưng đến tháng 12.2015, sở TNMT mới ban hành quy định về kiểm tra, giám sát và nghiệm thu công tác cung ứng dịch vụ.

Cũng theo thanh tra, khối lượng rác của công ty VWS chỉ mới được xác nhận qua cầu cân của công ty này. Không giám sát được việc xử lý chất thải của VWS nhưng sở TNMT vẫn nghiệm thu, thanh toán. Điều này là chưa thực hiện đúng quy định. Việc kết quả cân chưa chuẩn xác có thể gây thất thoát tiền của ngân sách.

Theo kết luận thanh tra, đối với Đa Phước, công xuất tiếp nhận, xử lý theo đề án ban đầi là 3000 tấn/ngày, nhưng theo báo cáo của sở TNMT, lực lượng kiểm giám sát của sở còn bị hạn chế trong việc tiếp cận hoạt động xử lý trong khu kiên hợp này. Đến nay, công suất tiếp nhận xử lý từ 3000 tấn/ngày lên 10.000 tấn/ngày (hiện bình quân tiếp nhận 5000 tấn/ngày) thì cần phải cân nhắc đến công tác quản lý nhà nước về tài nguyên môi trường, việc hợp tác và chấp hành các quy định pháp luật của chủ đầu tư, đánh giá tác động môi trường, sức chịu tải của nền đất, hạ tầng kĩ thuật các công trình xử lý; sàn tiếp nhận, hệ thống xử lý nước rỉ rác, hệ thống các hồ lưu chứa nước rỉ rác, phương tiện, thiết bị vận hành,... và đặc biệt là vấn đề an ninh chất thải trong Đa Phước xảy ra tình trạng sụt lún, cháy nổ, đình công...  

Đồng thời, thực tế là đã không thể xác định được nguồn gây ô nhiễm chất lượng môi trường mặt nước tại Đa Phước cũng như các khu liên hợp và bãi chôn lấp khác trên địa bàn TP.HCM, vì chưa có phân vùng xả thải giữa các khu vực lân cận. Cũng không thể xác định được nguyên nhân gây ô nhiễm nước ngầm. Kết quả quan trắc chỉ có giá trị tại thời điểm quan trắc.

Ngoài ra, dự án trồng cây xanh cách ly khu liên hợp xử lý chất thải Đa Phước vẫn chưa được phê duyệt quy hoạch. 

Xem xét lại việc đóng cửa bãi chôn lấp số 3, Phước Hiệp

Từ các kết quả thanh tra, Chánh thanh tra thành phố đã kiến nghị UBND thành phố xem xét, cân nhắc chủ trương đóng cửa bãi chôn lấp số 3, Phước Hiệp, Củ Chi nhằm tránh lãng phí ngân sách nhà nước.

Bãi rác Đa Phước chụp tháng 6.2010 (ảnh trên) và chụp năm 2015 từ bên ngoài nhìn vào cao như một quả núi; được xây dựng trên một vùng đầm lầy, chịu ảnh hưởng của thuỷ triều bao quanh và tiếp giáp với nhiều kênh rạch, nên nguy cơ xảy ra lún trượt rất dễ xảy ra nếu thực hiện không tốt việc chôn lấp và đảm bảo về cơ sở hạ tầng tại đây.

Trước đó, tháng 4.2015, UBND thành phố đã chỉ đạo đóng cửa bãi chôn lấp số 3 (theo kết luận của phó chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Hữu Tín), chuyển toàn bộ 2000 tấn rác/ngày tại đây về Đa Phước, với lý do là ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, theo sở TNMT, công nghệ xử lý rác Đa Phước và Phước Hiệp đảm bảo môi trường như nhau; chất lượng môi trường Phước Hiệp đã được cải thiện và theo dõi thường xuyên, còn Đa Phước đang gặp nhiều vướng mắc trong kiểm tra, giám sát... Chưa kể, việc đóng bãi chôn lấp số 3 sẽ gây lãng phí ngân sách nhà nước (số tiền đơn vị đầu tư hơn 600 tỉ đồng, và 400 tỉ đồng dự kiến phải bồi thường cho nhà đầu tư Hàn Quốc).

Vì vậy, theo kiến nghị thanh tra, để tránh thiệt hại ngân sách nhà nước, kiến nghị xem xét tiếp tục đầu tư bãi chôn lấp số 3 (dự kiến hơn 300 tỉ đồng); cho phép tiếp nhận, xử lý chất thải khoảng 2000 tấn/ngày để đảm bảo chi phí duy trì hoạt động bãi chôn lấp, duy trì lực lượng lao động, đáp ứng khả năng bãi dự phòng nếu có sự cố xảy ra với Đa Phước.

Đồng thời kiến nghị giao sở TNMT phối hợp các sở ngành có phương án đảm bảo an ninh chất thải trong trường hợp Đa Phước bị sụt lún, cháy nổ, đình công...

Đấu thầu dịch vụ công ích tránh độc quyền

Cũng theo các kiến nghị của kết luận thanh tra ngày 20.1 kiến nghị tham mưu UBND thành phố cho phép đấu thầu cung ứng dịch vụ công ích nhằm tránh tình trạng độc quyền trong lĩnh vực này, để tiết kiệm ngân sách nhà nước.

Ngoài ra, kiến nghị kiểm tra tổng kinh phí đầu tư thực tế của dự án xây dựng Khu liên hợp xử lý chất thải rắn Đa Phước để làm cơ sở xác định đơn giá xử lý rác với công ty VWS; xác định tar1ch nhiệm và kiểm điểm tập thể, các cá nhân vi phạm...

 Sai phạm trong dự án xử lý rác tại Long An do VWS làm chủ đầu tư

Tháng 4.2011, UBND TP.HCM chấp thuận cho công ty VWS làm chủ đầu tư dự án tại khu xử lý chất thải Tân Thành, Long An. Tổng chi phí cho việc lập quy hoạch, chi phí bảo vệ mặt bằng, giữ nguyên hiện trạng tài sản, phòng chống cháy nổ từ năm 2007 đến 2011 là hơn 3,6 tỉ đồng. Theo đó, UBND thành phố chỉ thanh toán chi phí cho việc lập quy hoạch của VWS là hơn 1,5 tỉ đồng, phần còn lại do ngân sách thành phố chi trả. Tuy nhiên, việc MBS dùng ngân sách nhà nước cấp cho MBS hơn 153 triệu đồng (trong việc xuất hóa đơn cho công ty VWS) là không đúng quy định.